Duyvendak brak misschien wel helemaal niet in...

dinsdag 9 september 2008 - Ruud Lubbers zei in Buitenhof afgelopen zondag dat de inbraak van de "groep Duyvendak" niet door de beugel kon. De regering moet de vrijheid hebben om plannen voor te bereiden. De actiegroep had volgens hem alleen als opzet de plannen te dwarsbomen. Volgens mij klopt die lezing niet helemaal.

Natuurlijk heeft Lubbers gelijk als hij zegt dat een overheid gerust plannen mag maken, en dat dat altijd niet zo maar in de openbaarheid kan. In dit geval gaat het om méér dan alleen ambtelijke voorbereiding. Er werd al geld gereserveerd voor de bouw van een kweekreactor in Borssele en Moerdijk, terwijl uit onderzoek bleek dat er geen draagvlak was. Er werd door o.a. toenmalig commissaris van de Koningin Van Agt (CDA) flink overlegd, zonder zijn provinciale collega's te informeren. Het blad Bluf! publiceerde een 'blanco-cheque' van toenmalig minister Van Aardenne (VVD) aan de Hoogovens-dochter Aldel: f 500.000.000,- extra steun en de garantie dat de kosten van een eventuele sluiting door de staat betaald zullen worden. Een keiharde toezegging.

Volgens mij gaat dat allemaal verder dan het mandaat dat een regering hoort te hebben als "dagelijks bestuur van Nederland". Zeker als er geen kamermeerderheid is.

De actiegroep van Duyvendak en het blad Bluf! zijn veel te ver gegaan, door ook namen van ambtenaren te publiceren, waardoor hun veiligheid in gevaar kwam. Het punt dat ik wil maken is dat de "inbraak" niet per sé illegitiem is geweest.

Hoewel Nederland een prettig en democratisch land is, is het ook zo dat de bestuurders de regels plooien naar hun voordeel. Zo heb ik mogen ervaren dat schriftelijke communicatie met een Rotterdamse wethouder (1 briefje heen, 1 briefje terug, 1 maal verduidelijking vragen, 1 antwoord) al snel 9 maanden beslaat. Lokale bestuurders kennen zichzelf voordeeltjes toe, de volksvertegenwoordiging boekt dat af als prestatie, de accountants laten het passeren en de burger heeft het nakijken. Je kunt op je kop gaan staan.

Zo kun je ook de besluitvorming rond de EZ Papers zien: nadat toenmalig fractievoorzitter Ed Nijpels (VVD) dreigde met een kabinetscrisis was er geen kamermeerderheid meer om het minister Van Aardenne al te moeilijk te maken. Op zo'n manier werkt de ministeriële verantwoordelijkheid en openbaarheid van bestuur natuurlijk voor geen meter.

In mijn tijd in Brussel sprak ik met een Zweedse journalist, die zei dat hij het recht had om een overheidsgebouw in te lopen, het kantoor van een ambtenaar binnen te gaan, en de dossiers te lezen. In algemene zin, want er zullen gevallen zijn waar dat niet kan. Als dát blijkbaar een opvatting is van het "fictieve sociaal contract" waarop de overheid is gebaseerd, dan valt te beredeneren dat nationale bestuurders voor hun eigen voordeel het zelf openen van dossiers door hun onderdanen als "crimineel" hebben laten bestempelen. Wat zo'n zogenaamde inbraak dus niet per sé illegitiem maakt.

En die kanttekening kwam ik nog nergens tegen.

Naschrift:

Het opmerkelijke aan alles is dat juist Duyvendak met zijn boek probeerde af te rekenen met zijn verleden. Waarmee hij het activisme afzweert. Mijn mening: als regering, volksvertegenwoordiging en regionale overheden handjeklap spelen, dingen achterhouden, en de consequenties afwenden, helpt alleen een actieve opstelling van burgers. Juist het risico dat burgers die zich besodemieterd voelen zélf de bureaus opentrekken is het beste veiligheidszegel op de democratische controle.

Dat is de ironie: de activist die de overheid tot openheid dwingt heeft daar spijt van. De grijze muizen van nu willen het met "praten" oplossen, en geloven in een democratisch proces van binnenuit, zonder keiharde risico's en druk van buiten de kaasstolp. En de echte boosdoeners van toen, die nog in leven zijn, Van Agt en Ed Nijpels, hebben nergens spijt van. Nee, dan Lubbers, die over kwesties als het migrantenvraagstuk in Buitenhof ruiterlijk toegeeft als premier wel erg bij de dag te hebben geleefd.

Nogmaals: Duyvendak deed ook hele foute dingen, waarvoor hij terecht op zijn kop heeft gekregen.

Categorie: NatioEuro