Horrorverhalen Rotterdamse verkiezingen ... en een bekentenis

dinsdag 9 maart 2010 - Tot januari 2008 ging dit blog over de lokale politiek in de Rotterdamse deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek. Er ging vorige week veel mis bij de verkiezingen in de deelgemeente, en in Rotterdam. TV Rijnmond bracht gisteren een uitgebreide reportage. Eigenlijk moet iedereen dit zien. Update: een bekentenis... Update: analyse van de uitslagen

***Updated*** Er waren al democratische problemen bij de PvdA. Nederland is zo'n beetje het enige land westerse land waar de burgemeester nog wordt benoemd door de koningin. Dus is het logisch dat te veranderen, en de burgemeester te laten kiezen door de inwoners van de gemeenten. "Ja," zei de PvdA in Utrecht in 2007, "Maar dan wel keuze tussen twee PvdA-ers." De bevolking morde, en nog geen 10 procent van de 223.000 stemgerechtigde Utrechters kon het opbrengen om naar de stembus te gaan. En van de uitgebrachte stemmen was nog eens 16,3% ongeldig.

Nog maar eens proberen in Eindhoven. De opkomst onder de 167.000 kiezers bleef steken op 24,6% inclusief 3,9% blanco stemmen.

"Ok", zegt PvdA-minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken: "Als ze niet willen kiezen tussen twee PvdA-ers, dan schaffen we het maar af." Dus toen Rotterdam een nieuwe burgemeester nodig had, en er stemmen opgingen om de inwoners echt een keuze te geven, werd het gewoon een PvdA-er: de Amsterdammer (!) Ahmed Aboutaleb.

De wijze les: dan had je maar niet moeten morren!

Ook bij de Rotterdamse verkiezingen is het beeld eenduidig. Of je nu kunt lezen of niet, je moet PvdA stemmen. We halen je van huis op, we vullen je machtiging zelf in, we houden je hand vast in het stemhokje, zetten je in het stembureau onder druk, als je maar PvdA stemt. Wat zullen we nou krijgen? Meer smaken zijn er echt niet. Want de PvdA weet toch gewoon wat het beste is?

In mijn tijd in Hillegersberg-Schiebroek waren er al verhalen van de ouden van dagen in de vele woonvoorzieningen in Schiebroek die bij de hand werden genomen om "Kok" te stemmen. Ook als ze "Bolkestein" wilden. Want ja, die bejaarden praten ook zo onduidelijk. Heel raar dat in een deelgemeente met VVD/CDA en tegenwoordig Leefbaar-signatuur de stembussen bij de ouderenhuisvesting zo "rood" gekleurd waren. De VVD maakte er nooit echt werk van, omdat ze toch altijd de grootste werden.

Na de vorige verkiezingen in 2006, waar de PvdA de grootste werd door het kontje-van-Wouter-Bos-effect kwam in Rotterdam Hillegersberg-Schiebroek opeens Bert Cremers (PvdA) uit de lucht vallen als nieuwe deelraadsvoorzitter. Toen hij aftrad werd de uitgerangeerde raadspolitica Els Kuiper (PvdA) opgedrongen.

Binnen de PvdA wordt trouwens ook geklaagd over dit democratisch gebrek. Er zijn ook "goede" PvdA-ers, en ik heb vaak zeer goed samengewerkt met mensen van die partij. Zowel Ahmed Aboutaleb als Jan Pronk figureren in het "helden-hoekje" rechtsboven op dit blog.

Voor wie denkt dat dit allemaal overdreven verhalen zijn, kijk even naar de reportage van 10 minuten in het filmpje van TV Rijnmond. Behalve een duidelijk overzicht van de democratische schennis in de achterstandswijken van Rotterdam, konden mensen in Hillegersberg-Schiebroek drie keer stemmen... Hoe reageert PvdA-burgemeester Aboutaleb? Hij denkt dat de uitslag niet wezenlijk is beïnvloed. Oud-burgemeesters Opstelten en Peper zeggen dat er beter wel kan worden herteld.

Is dit een nieuw symptoom van de integratieproblematiek? Culturele waarden uit verre oorden in praktijk gebracht in Nederlandse politiek systeem (schuld van allochtonen)? Of is het kenmerkend voor hevige strijd tussen twee machtsblokken (in dit geval PvdA en Leefbaar Rotterdam) in de nieuwe tijd van de mondige burgers (schuld van burgers)? Of ging het altijd al zo, en is er nou voor het eerst aandacht voor? Is het een bijverschijnsel van het machtsblok PvdA in de Maasstad (schuld van elite)?

***Update 17:45: Burgemeester Aboutaleb kiest eieren voor zijn geld, en besluit tot een hertelling. Dat is maar een gedeeltelijke oplossing, want ook dubbele handtekeningen op machtigingen, en dubbele namen op stempassen moeten worden onderzocht. Uit het filmpje blijkt dat sommige mensen twee of drie keer konden stemmen. Arno Bonte, lijsttrekker van GroenLinks in Rotterdam, twittert dat er ook een onderzoek komt naar stempassen en volmachten. Peter van Heemst, van de PvdA, bevestigt dat via 1Vandaag.

***Update 10/3: Gisteravond bij Pauw en Witteman was Ronald Buijt van Leefbaar, die op de dag van de verkiezingen al vroeg de stembureaus aan het controleren was. Hij had namelijk gezien dat het in 2006 ook mis ging. Precies mijn ervaring: het gaat al járen verkeerd met stemmen in Rotterdam.

Klik hier voor het filmpje.

***Update 11/3: Maar, als je anderen de maat neemt, hoe zuiver ben je zelf? Er mogen niet twee mensen tegelijk in een stemhokje, maar sinds mijn kinderen zijn geboren hebben zij op de knopjes van de stemcomputer mogen drukken. Nu met het rode potlood ben ik te bang dat een stem ongeldig wordt, dus is dat om die reden afgelopen. Toch: het mag zo niet.

En nou kan ik wel zeggen dat dit heel wat anders is dan dat partijkader van PvdA of SP een analfabete allochtoon of wilsonbekwame bejaarde meeneemt in een hokje om de "juiste" keuze te maken. Dat is dezelfde redenering als van de tasjesdief die de politie verwijt de "echte boeven" te laten lopen. Ik heb geen excuus. 10 Jaar aan de binnenkant van de politiek bezig geweest, sinds 2000 blogger over "foute overheid", bestuurskundige, dan hoor je te weten hoe het zit.

Gisteren had RTL Nieuws een item over Leefbaar Rotterdam die kiezers had bewogen om kiezers een volmacht te laten afgeven. Het was ook nog Ronald Buijt, die zo gebrand was op de eerlijke verkiezingen.

Al snel kwam via Twitter de link naar de PvdA-site die zelfs een volmachtcoördinator heeft. Wie googlet op "laat uw stem niet verloren gaan" komt vele partijen en gemeenten tegen met die oproep. Bij partijen vaak een telefoonnummer of adres van iemand die blijkbaar de volmachten coördineert.

De gemeenten Maassluis en Rijswijk hebben op hun website de duidelijke instructie staan: "Wie meer volmachten heeft of wie actief mensen benadert om voor hen een stem uit te brengen, is strafbaar."

En ook dan moet ik wat bekennen. In 2003 kreeg ik voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 januari als politiek actief VVD-er een paar dagen eerder telefoon van het partijsecretariaat. In die tijd was er geen stempas, en moest je met je oproepkaart stemmen bij je eigen stembureau, tenzij je dat twee weken eerder anders had geregeld. Voor de volmacht hoefde geen identiteitsbewijs mee. In het partijblad had gestaan "Laat je stem niet verloren gaan", en iemand had laten weten dat hij in het buitenland zat, en de "volmachtcoördinator" van de VVD vroeg of ik iemand wist bij zijn stembureau die voor hem zou kunnen stemmen. Ik zei toe dat ik mijn best zou doen. Een dag later lag de ondertekende oproepkaart in de brievenbus, maar dus zonder ingevulde naam van de gemachtigde. Die gemachtigde vond ik pas op de dag van de verkiezingen.

En dat mag dus niet, volgens de secretaris-directeur van de Kiesraad Bakker: "Wij als Kiesraad zeggen dat bepalend is dat de kiezer weet wie er voor hem gaat stemmen."

Op de oproepkaart in 2003 stonden duidelijk een aantal zinnen, waaronder: "Geef uw kaart pas aan een ander mee, nadat u zelf hebt ingevuld wie u machtigt tot het uitbrengen van uw stem".

Ik ben gelijk gisteren in de mappen van de diverse VVD-campagnes gaan kijken of dit iets stelselmatigs was. In de zin van "stelselmatig personen aanspreken of anderszins persoonlijk benaderen ten einde hen te bewegen het gedeelte op de stempas, bestemd voor het stemmen bij volmacht, te ondertekenen en deze kaart af te geven". Dat kon ik niet vinden.

En volgens mij is dat ook niet de opzet van al die partijen en volmachtcoördinatoren. Anders dan wat dhr. Melle Bakker zegt gaat bij de "man in de straat" het besef niet verder dan dat zijn stem niet verloren gaat, en dat die terecht komt bij de partij, of zelfs de persoon van zijn keuze. Daarvoor kan hij buren en familie inschakelen, maar juist bij de politieke partijen kan hij er zeker van zijn dat de stem op de juiste plek terechtkomt. Het is dat bij mij een lichtje ging branden naar aanleiding van het nieuwsbericht, want ik had ook geen besef dat ik betrokken was bij onregelmatigheden bij verkiezingen, wat blijkbaar wel zo is geweest. Duh, ik had die oproepkaart goed moeten lezen, natuurlijk, en de persoon die de machtiging afgaf, en de persoon die als gemachtigde tekende natuurlijk ook. Met "open ogen", zeg maar.

Toch is het probleem voor de politieke partijen groot. Ik kan mij voorstellen (maar ik heb geen ervaring of verhalen gehoord) dat je als secretaris van een politieke partij ongevraagd getekende machtigingsformulieren in de bus krijgt met het verzoek de "stem niet verloren te laten gaan". Zeker bij volmachtcoördinatoren en op partijkantoren kunnen best wel eens meer dan twee ondertekende volmachten, zónder handtekening van gemachtigden, in huis liggen.

Leefbaar Rotterdam heeft veel minder partijkader dan de andere gevestigde partijen, en moet werken met sympathisanten. Bovendien hebben ze in hun achterban veel mensen met aversie tegen stemmen. Daarom spelen volmachten daar misschien een grotere rol. En de partij is naar verhouding erg jong, zonder veel ingeslepen routines hoe verkiezingen moeten verlopen.

In plaats van nu dhr. Buijt van Leefbaar Rotterdam te vervolgen zou er beter een nieuw democratisch beschavingsoffensief kunnen plaatsvinden.

1. Niet alleen Rijswijk en Maassluis zetten het online, maar alle gemeenten maken duidelijk: "Wie meer volmachten heeft of wie actief mensen benadert om voor hen een stem uit te brengen, is strafbaar."

2. Een volmachtcoördinator is niet verkeerd, maar die mag alleen volmachtgever en gemachtigden rechtstreeks bij elkaar brengen. Geen gedoe met tussenpersonen en half getekende oproepkaarten meer.

Vanzelfsprekend mijn excuus voor mijn misstap. Dit had niet mogen gebeuren.

***Update 12/3: Analyse van de hertellingen

De hertellingen zijn vanmiddag online geplaatst. Met een telfout in de eerste kolom. Gelukkig de kolom van de uitkomsten van een week geleden, dus dat was met de originele uitslagen te corrigeren. En het is inmiddels gecorrigeerd. Ik heb de uitslagen in een werkblad gezet als OpenDocument (OpenOffice) en Excel.

Opvallend is dat er op de kop af 1.400 "foutjes" zijn gevonden, waaronder 1.204 geldige stemmen. (In de tabel is er -1 stem verschil voor PSN, waardoor je 2 moet optellen bij de totalen).

Ik vind dat opvallend veel. Er zijn meer opmerkelijke uitkomsten. Zo zijn er 303 stemmen voor de PvdA gevonden in de stembussen, meer dan de precies 200 voor Leefbaar Rotterdam die had verzocht om de hertelling. Nog veel opmerkelijker zijn de 182 gevonden stemmen voor GroenLinks, en zelfs 279 stemmen voor D66. Ook de 134 gevonden stemmen voor de VVD zijn best een hoog aantal.

En ik vind de 159 gevonden "blanco" stemmen raar. Bijna 9% extra. Wat is dat dan? Een biljet was eerst niet blanco, en nu wel? Verkeerde kant bekeken?

Begrijp mij goed: ik stel de vragen niet bij de militaire operatie van de hertellingen deze week, maar bij de originele tellingen. Er zijn dus oorspronkelijk blanco biljetten als "stem" geteld, en daar kan ik mij niets bij voorstellen.

Je zou volgens mij verwachten dat de foutjes evenredig over de partijen zouden zijn verdeeld. Dat is niet zo. Bij de controle in de stembureaus wordt een foutmarge van 1% aangehouden tussen getelde biljetten en de door het stembureau geturfde uitgereikte biljetten. Langs die meetlat gelegd vallen de 1,13% en 1,37% gevonden stemmen voor respectievelijk GroenLinks en D66 op. Als lid van de Liberale Stroomgroep vond ik het interessant te kijken naar het fictieve "Liberale" schip van VVD, D66 en GroenLinks. Ook daarvan komt het percentage gevonden stemmen nog altijd boven de maat van 1% uit: 1,03%.

Als je fraude zou veronderstellen met de biljetten in de stembureaus, dan zou zich dat dus niet op Leefbaar Rotterdam hebben gericht, maar achtereenvolgens D66, GroenLinks, VVD en PvdA. Die partijen zouden daar misschien toch wat meer mee willen doen.

Er zijn wat opmerkingen gemaakt over een belang dat Leefbaar Rotterdam zou hebben bij hertellingen. Uit de analyse blijkt dat Leefbaar eerder nogal wat had te verliezen. Er waren 3 restzetels te verdelen. Zetels die overschieten na het verdelen van de uitgebrachte stemmen over de 45 beschikbare zetels. In deze bijzondere situatie kwamen 2 van die restzetels bij Leefbaar terecht, en 1 bij de PvdA. Als ik wat ga schuiven in de uitkomsten verdwijnt bij het minste of geringste de tweede restzetel bij Leefbaar, en gaat die naar een van de andere partijen. Als de VVD ook maar 1.025 stemmen meer zou hebben gekregen ten koste van Leefbaar, dan had de VVD een zetel extra gehad en Leefbaar een minder. Ik noem de VVD omdat die hoog scoorde voor de restzetel, maar hem net niet kreeg. Leefbaar was dus waarschijnlijk volkomen integer toen ze de hertelling vroegen.

Ik heb nog gekeken wat er zou gebeuren als VVD, D66 en GroenLinks een lijstverbinding zouden hebben gehad. Dan zou Leefbaar dus weer de restzetel verliezen, en die zou toevallen aan GroenLinks. 't Is maar dat VVD en D66 dat weten.

Als ik de stembusuitslagen van 5 maart per partij per stembureau kan krijgen, en diezelfde tabel van 13 maart, kan ik nog uitzoeken op welke plekken de meeste fouten werden gemaakt. En of die fouten ook een bepaalde richting op gaan. Bijv. meer PvdA zoek in Hillegersberg, en meer VVD zoek in Charlois. Er is dus nader onderzoek nodig om te zien of er echt iets aan de hand is.

In ieder geval lijkt het mij correct dat de partijen de laatste telling accepteren als juist.

Categorie: Lokaal