Lansingerland verbraste 65 miljoen "Vinex-bonus"

zaterdag 28 september 2013 - Update 15:20*** In de nabeschouwing van de uitzending van EenVandaag van gisteren en het artikel in AD/Rotterdams Dagblad is een ding heel duidelijk: als iemand een vergrootglas zet op de gemeente Lansingerland begint die opeens te kronkelen, en veranderen de cijfers van vorm. Dat heet "creatief boekhouden", en is niet per se illegaal. Wel verbloemt het wat er is gebeurd. In dit geval dat het geld dat we vrij te besteden kregen voor leuke dingen, als aanmoediging bij de Vinex-opgave, is verdwenen.

De uitzending van EenVandaag bracht nog eens helder in beeld wat we al wisten: de problemen zijn heel groot, de gemeente mag het zelf oplossen, en als we niet uitkijken gaat het zwembad dicht en allerlei andere voorzieningen verloren.

Toch is er nog iets anders opvallends. De afgelopen weken was Lansingerland een paar keer in het nieuws. Ik noem koppen, en verwijs naar mijn analyses op dit blog. Het Rekenkamer-rapport over de grondexploitaties: "Miljoenenstrop dreigt voor Lansingerland". Het artikel in het Financieele Dagblad over een kwart miljard verlies op grond: "Gemeente verliest kwart miljard euro". De lastenverhogingen in 2014 bij EenVandaag en in AD/Rotterdams Dagblad: "Rekening beleid naar de burger".

Voor een gemeente is dat niet leuk. Maar wat doe je eraan? Het is zoals het is. De partij met financiën in de portefeuille adverteert op de eigen website met:

Sterker nog, de burgemeester van Lansingerland, schreef mee aan de leidraad van alle verkiezingsprogramma's. Zie het colofon op blz. 2. En in die, door de burgemeester mede verzonnen, en in grote lijnen door alle VVD's overgenomen, leidraad staan prachtige beloftes. Zie onder het kopje "SOLIDE EN EERLIJK BESTUUR" op blz. 6. Puntje 4: "Jouw gemeente [...] legt open verantwoording af." Ik kom daar later op terug (want te mooi).

Nou kunt u zeggen: "er is nu eenmaal een coalitie, dan moeten partijen een veer laten in hun beloftes". Maar we hebben hier een coalitie met de PvdA, en die is wekelijks uiterst open in het afleggen van verantwoording. Het is niet alleen dat niemand ze dat nadoet, de andere partijen komen niet eens in de buurt.

Terecht schreven ze gisteren op Twitter: iemand moet het opschrijven.

http://t.co/hmwRxXdwzH Mooi dat ook ons weekverslag 31 zo leeft in Lansingerland! #iemandmoethet opschrijven
— PvdA Lansingerland (@PvdA_LL) September 27, 2013

Via die wekelijkse nieuwsbrief kunnen we toch enigszins in de koppies kijken van onze volksvertegenwoordigers.

We moeten wel altijd bedenken dat de nieuwsbrief de PvdA-wereld beschrijft, die niet altijd samenvalt met de wereld waarin de rest van Lansingerland woont. Net zoals dit blog ook altijd een vertekening zal hebben. Ik bedoel het dus niet negatief. Als op dit blog de PvdA aan bod komt, komt dat meer doordat ze de enige "Great Communicator" zijn.

De PvdA komt namelijk, net als AD/Rotterdams Dagblad en EenVandaag (op de site) tot de constatering dat niet een kwart miljard verloren is gegaan, maar "slechts" 123 miljoen. "ONZE CIJFERS KLOPPEN", kraaien ze er in hoofdletters boven. Vroeger, op school, telde niet alleen de uitkomst, maar ook hoe je erbij kwam. En aan de berekening van PvdA, net als vorige week, was geen touw vast te knopen. Via de nieuwsbrief kijkend in de koppies van onze gemeenteraad constateer ik dus dat ze er eigenlijk weinig van snappen, maar ze nemen voetstoots aan wat is verteld door het college. In plaats van een controlerende taak op de prestaties van het bestuur, daar zitten ze toch voor, richten ze zich op het steunen van het gemeentebestuur die onder vuur ligt in de media.

Want er was nog iets opmerkelijks deze week als het gaat om openheid. Tot nu toe was de actualisatie van de grondexploitaties altijd strikt geheim. Maar deze week publiceerde de gemeente opeens, samen met de begroting, de Raadsbrief Actualisatie Grondexploitaties en Begroting.

En daarin staat, jawel, de berekening van de 123 miljoen verlies op de grondexploitaties.

Even terug, hoe kwamen we aan dat kwart miljard? Uit allemaal open bronnen:

1. Op 16 januari 2013, koud een half jaar geleden, schrijft onze gemeente naar aanleiding van berichten in het Financieele Dagblad over een onderzoek door Bureau Fakton naar de grondverliezen: "Conclusie is dat het voor Lansingerland gepresenteerde cijfer van een verlies van 2.600 euro per inwoner juist is en aansluit op de in de jaarrekeningen 2008 t/m 2011 gepresenteerde cijfers." Dat onderzoek was op basis van de eindstand van 2011, begin 2011 woonden hier volgens CBS 54.090 mensen, eind 2011 55.259, dus 55.259 maal 2.600 euro = 144 miljoen.

2. In de geheime scenario's van Lansingerland die het Financieele Dagblad publiceerde staat: "In de Jaarrekening 2012 is een verliesname van circa 15 miljoen euro op de grondexploitatie verwerkt. In dit scenario waren een aantal feitelijke ontwikkelingen meegenomen die zich op korte termijn in de grondexploitaties zullen voordoen. Onder andere de effecten van de BTW-verhoging op de residuele grondprijs, een lagere afzet van grond op bedrijventerreinen in 2013 en 2014 en een afwaardering op Wilderszijde." (blz. 5). In de Jaarrekening 2012 staat dat uitgelegd op blz. 14: "Afgerond 14.516.000 euro wordt onttrokken aan de Algemene Reserve ter dekking van de verschillende afwaarderingen gronden en grondexploitaties."

Dat is dus bij elkaar ongeveer 144+15=159 miljoen euro.

3. FD voegt een schatting toe van wat moet worden afgeschreven op de mislukte plannen van Bleizo. De Rekenkamer had het over "enkele miljoenen". Dat loopt mogelijk op tot 42 miljoen voor de bedpartners Lansingerland en Zoetermeer samen, dus 21 miljoen voor Lansingerland. FD houdt het op tussen 2 en 12,5 miljoen.

4. In de geheime scenario's, en diverse gemeentelijke stukken, wordt gesproken van 72 miljoen aan extra afschrijvingen dit jaar. Maar als niet de juiste maatregelen worden genomen, of het enigszins tegenzit, moet dat 114 miljoen worden.

Zo komt het FD op tussen 233 en 286 miljoen euro, samengevat als "een kwart miljard". Afschrijvingen op de bedrijventerreinen Hoefweg en Oudeland, want ook daar maakte de Rekenkamer opmerkingen over, worden niet meegeteld. De 72 miljoen van de gemeente hielden niet rekening met zowel Bleizo, als Hoefweg als Oudeland.

Hoe komen we nou van 233-286 miljoen naar 123 miljoen? Eerst moeten we de Vinex-bonus aankaarten. Destijds kregen gemeenten als smeermiddel bij het aangaan van de Vinex-opgaven gratis vrij te besteden geld. Ik heb daar eerder over geschreven. Hoe groter de opgave, hoe meer geld. Door de grote opgave hier, gebaseerd op eigen afspraken van de voormalige 3B-gemeenten met de Stadsregio, dus niet helemaal onder dwang, liep dat gratis geld in twee betalingen op tot 65 miljoen euro.

In januari van dit jaar, ten tijde van de berichten over de 2.600 euro afschrijvingen per inwoner, gingen de twee VVD-ers uit het college (die van de openheid, en het niet-creatief boekhouden) het uitleggen in De Heraut.

Ja, zo zeggen ze, die 2600 euro, die klopt wel, "maar er is wel meer over te zeggen". Ze beweren daarna dat het vrij te besteden geld bedoeld was om kosten te dekken, maar dat is geschiedvervalsing. Het was gratis geld, waar gemeenten dan leuke dingen van konden doen. Maakt even niet uit. De truuk zit hem erin dat ze vinden dat de 65 miljoen is opgeteld in de grondverliezen. Immers, boekhoudkundig mag je positieve en negatieve effecten in de grondexploitatie van elkaar aftrekken in het bepalen van het resultaat, en als je de 65 miljoen beschouwt als een positief effect, dan is dat "ook een waarheid". En dus, zeggen de liberalen, die niet aan creatief boekhouden doen, "Dan zou het door Fakton berekende verlies per inwoner neerkomen op 1250 euro, een bedrag dat meer in lijn is met andere gemeenten." Geweldig knap, maar het slaat natuurlijk nergens op. Die 65 miljoen waren bedoeld voor leuke dingen voor ons, de inwoners, en bovendien heeft de gemeente het geld ook uitgegeven aan een bruggetje van het gemeentehuis. Je kunt het niet twee keer uitgeven, toch? Maar ik ga er meteen vanuit dat ook daar een creatieve mouw aan is gepast.

We lezen nu in de nieuwe Raadsbrief Actualisatie Grondexploitaties en Begroting.

Op de eerste plaats begint het gemeentelijke verhaal met "Cumulatieve te verwachten verliezen", en niet het vaststellen van alle verliezen van 2008 tot de nabije toekomst, zoals FD beoogde, om te zien of de gemeenteschuld van meer dan 300 miljoen nog op te lossen zou zijn. En dat is lastig met een kwart miljard verliezen.

De gemeente begint dus met "Cumulatieve te verwachten verliezen", en die zijn 146 miljoen. Daar trekken ze het gratis Vinex-geld (opeens 66 miljoen in plaats van 65 miljoen) meteen maar vanaf. Als iedereen kijkt naar je verliezen op grond, dan kun je andere óók geleden verliezen overboeken om dat waar iedereen naar kijkt boekhoudkundig kleiner te laten lijken. Tegelijk bevestigt de gemeente hier dus dat die 65 miljoen definitief verloren zijn gegaan. In plaats van heel blij "ONZE CIJFERS KLOPPEN" had de PvdA dus ook verdrietig kunnen constateren dat er 65 miljoen vrije bestedingsruimte verloren is gegaan. Wat had kunnen worden gebruikt voor starterssubsidies, verlaagde contributies voor sport- en buurtverenigingen, doelgroepenbeleid, enz., enz.

Enfin, de verwachte verliezen zijn in de som nu 146-66=80, bij de stand van de Jaarrekening 2012.

Vervolgens komt het gunstigste scenario van 72 miljoen extra afschrijvingen aan bod. Daar knabbelen ze 22 miljoen vanaf, door positieve effecten op te wekken. Want die mag je dan aftrekken. Veel hiervan staat uitgelegd in de Kadernota: "Het verlagen van de toe te rekenen rente heeft een nadelig effect op de saldi van de meerjarenbegroting en een positief effect op de resultaten van de grondexploitaties. Dit positieve effect leidt tot een lagere afwaardering op de grondexploitaties van circa € 11 miljoen." (blz. 18)

Net als met de 65 miljoen gratis Vinex-geld zijn het sigaren uit eigen doos. Dat mag zo, en het is creatief. Nu is er dus nog maar 72-22=50 miljoen over.

Vervolgens hebben ze "Parallel aan het opstellen van de begroting 2014 zijn de grondexploitaties integraal geactualiseerd.". Daar valt zo maar 7 miljoen uit. Let op: aan het Zomerakkoord van 2012 is vier maanden gewerkt, en leverde 2 miljoen op.

Van de 50 miljoen aan geplande afschrijvingen resteert nu dus 50-7=43 miljoen.

Tellen we weer op: 146-66+43=123 miljoen. Gefeliciteerd!

Enfin, het positieve nieuws is dan maar dat we die 65 miljoen toch nooit zouden hebben gekregen als inwoners, net als de UPC-gelden. En het is beter dat onze gemeente maar 43 miljoen moet afschrijven, in plaats van 72 miljoen. Dat scheelt een jas.

Blijft nog een dingetje hangen. Die financiële rommelaars schreven toch ook in het verkiezingsprogramma onder de kop "DEGELIJK EN SOLIDE FINANCIEEL BELEID" (blz. 8):

"De VVD is de waakhond voor lage lokale lasten! [...] Indien bezuinigingen noodzakelijk zijn, wordt eerst een streep gehaald door bestuurlijke bijzaken waar gemeenten niet over gaan. [...] De VVD staat ten principale kritisch tegenover de OZB. De VVD wil de OZB-heffing voor bedrijfsgebouwen en burgers niet als melkkoe gebruiken. De VVD is voor het hanteren van de 'nullijn'."

De komende weken gaan we eens kijken welke bezuinigingen er in deze gemeente, die miljoenen jaarlijks verkwist ten opzichte van vergelijkbare gemeenten, mogelijk zijn.

Update 28/9*** De wethouder is uitgenodigd door RTV Lansingerland om het eens uit te leggen. De fabeltjes komen weer langs. Dat Lansingerland laat in de Vinex zat, in plaats van: ze waren er zelf bij en vergrootten sommige plannen zelfs tot 50% voor eigen rekening. De opgave bestond uit 8.000 woningen als Vinex tussen 2000 en 2005 plus 4.400 woningen onder opvolger Vinac, totaal 12.400 bouwplannen (blz. 11). Wat de eigen bouwplannen inhielden is alleen fragmentarisch terug te vinden.

Verder zegt de wethouder dat de bedragen uit het FD uitgaan van stoppen met bouwen (wat niet zo is, is gewoon de optelsom van afschrijvingen sinds 2008, zie hierboven).

En niemand is schuldig, zogenaamd. Wel is duidelijk wie het mag betalen!

Wie het aankan dit fabelverhaal te bekijken, klik hier.