Borstklopperij rond Den Uyl weer typisch linkse zelfgenoegzaamheid

dinsdag 26 februari 2008 - *** Artikel aangepast na reactie van lezer en lezing "geheime" Northrop bijlage ***
De hype van de week was Den Uyl's rol als "redder van de monarchie". Den Uyl zou een bijlage bij het rapport van de Commissie van Drie in een diepe lade hebben laten verdwijnen. Op vrijdag bleek in De Leugen Regeert al een en ander niet helemaal zoals gepresenteerd. En gisteren verwees een ingezonden brief in NRC Handelsblad rechtstreeks naar het publieke deel van het rapport. Dat heb ik in de boekenkast staan. Het slaat alle bodem onder een eventuele heldenrol uit.

Waar gaat het om?

* Prins Bernhard werd midden jaren zeventig ervan beschuldigd steekpenningen te hebben aangenomen van vliegtuigfabrikant Lockheed. Hij beweerde zelf dat hij ervan uitging dat de gelden ten goede kwamen aan het Wereld Natuur Fonds. Maar de zogenaamde Commissie van Drie, onder leiding van jurist Donner (vader van onze huidige minister van Justitie), bestaande uit ARP (opgegaan in CDA), PvdA en VVD, kwam tot de conclusie "dat de prins zich aanvankelijk veel te lichtvaardig (had) begeven in transacties, die de indruk moesten wekken dat hij gevoelig was voor gunsten".

* Vorige week liet het VPRO-programma Andere Tijden Den Uyl's biografe Anet Bleich, ex-communiste, ex-redacteur van De Groene Amsterdammer, en columniste bij de Volkskrant aan het woord. O, o, ze had ontdekt, en in haar proefschrift opgeschreven, op samenzweerderige toon, dat Bernhard ook van een andere vliegtuigfabrikant, Northrop, geld had gekregen, en dat stond in een geheime bijlage bij het rapport van de Commissie van Drie. Den Uyl had dat verdonkeremaand, omdat anders het beeld van een structureel corrupte prins-gemaal was ontstaan. Den Uyl was zowaar een redder van de monarchie.

* Op vrijdag werd in het VARA-programma De Leugen Regeert al duidelijk dat de scoop een stuk minder groot was. Er was al langer bekend dat er een geheime bijlage was met daarin informatie over de Northrop affaire. O.a. door publicaties in het Vrije Volk, in Vrij Nederland en de NRC.

* Een ingezonden brief in de NRC van hun eigen oud-hoofdredacteur (1971-2004) Ben van der Velden, van gisteren gaat zelfs verder. Kijk maar op bladzijde 23, daar worden gewoon die 750.000 dollar genoemd die Bernhard zou hebben gekregen. Maar, de Commissie is van mening (blz. 23 bovenaan!) dat "het onwaarschijnlijk [is] dat er een direkt verband tussen die betaling en de aankoop van de F-5 bestaat." (Wat gek dat de zittende staf van de NRC dit niet zelf publiceerde?)

* Het rapport van de Commissie van Drie is op 3 september 1976 door mijn opa aangeschaft en met veel andere boeken aan mij nagelaten. Dus even uit de kast getrokken. Van bladzijde 20 tot en met 24 komt een genuanceerd beeld naar voren van een prins-gemaal die zich weliswaar inspant, maar niet echt tot resultaten komt voor zijn opdrachtgevers. De NRC had ook nog het saillante detail dat Bernhard met de toenmalige Duitse minister van Defensie Franz Josef Strauß (CSU) een weddenschap om een fles champagne had dat Lockheed géén deal zou krijgen met de Nederlandse overheid.

Ik heb de betreffende pagina's uit 1976 even gescand en hierbij gevoegd.

De conclusie van de Commissie van Drie "dat de prins zich aanvankelijk veel te lichtvaardig (had) begeven in transacties, die de indruk moesten wekken dat hij gevoelig was voor gunsten" blijft overeind. De Northrop-bijlage is inmiddels door Vrij Nederland online gezet. Klik hier. Er wordt beschreven hoe Lockheed en Northrop proberen besluitvorming te beïnvloeden door uit geheime Amerikaanse fondsen via tussenpersonen (advocaat Weisbrod) geld te geven aan invloedrijke personen. Maar als je de Lockheed kwestie uit het openbare deel koppelt aan de beschrijvingen over Northrop in het geheime deel dan is wel duidelijk dat Prins Bernhard in beide gevallen begunstigde was, en zich ook heeft ingespannen voor beide fabrikanten. Meer ondersteuning voor de conclusies van de Commissie van Drie. Wat je er ook van mag denken, in een hygiënische democratie geeft dit geen pas. Het toont zich niet in onze verhoudingen met ministeriële verantwoordelijkheid, Geheim van Soestdijk en dergelijke. Heb ik nou het beeld van een structureel corrupte prins-gemaal? Arlman en Mulder schreven in 2005 in Vrij Nederland: "Want wat had Bernhard die vliegtuigfabrikanten nu eigenlijk te bieden? Zelf hoorde hij niet tot de beslissers, al kan dat voor buitenstaanders zo hebben geleken. Hij kon wel deuren openen naar beslissers, maar dat was een schijnvoordeel omdat ook die beslissers weer met handen en voeten gebonden waren aan omstandigheden waarop zij geen enkele invloed hadden." De gelden die Bernhard zou hebben ontvangen zijn verdwenen, hij zegt zelf naar het Wereld Natuur Fonds. Kan ook naar aanverwante activiteiten zijn, zoals Operation Lock, zie De Groene Amsterdammer van 5 november 1997. Vrij Nederland: "Robert E. Gross, president van de Lockheed Aircraft Corporation in de jaren vijftig en in 1960 chairman of the board, en Thomas V. Jones, president van Northrop tot 1990, [waren] beide goede vrienden van prins Bernhard." Zij waren het die ingewikkelde constructies met geheime fondsen opzetten, waar ze zich in de Amerikaanse Church-commissie voor moesten verantwoorden. Ik zie een soort Johan Cruyff, iemand die zijn eigen gang gaat, niet past in de moderne gestructureerde samenleving, en zeker niet in het keurslijf van de Nederlandse constitutionele monarchie, en dingen doet die je soms immoreel én soms nobel zou kunnen noemen, maar dat is vaak achteraf pas duidelijk. Structureel corrupt, zoals gezegd vorige week op televisie, is niet het goede woord en doet de man geen recht. Wat betreft de precieze toedracht heeft Den Uyl ons het juiste beeld ontnomen.

Toen zaterdag de VPRO en BNN de thema-avond "Even slikken" presenteerden heb ik naar The Queen gekeken, over de verwikkelingen rond de dood van Diana. Daarin wordt Tony Blair opgevoerd als redder van de monarchie. Ach, wat zou het toch mooi zijn, moet zijn gedacht, als onze vaak verguisde en toch wat mislukte drammerige socialistische conifeer Joop den Uyl ook een heldenstatus kon krijgen. Jammer dus.

Het enige nieuwsfeitje is dat Den Uyl eigenlijk vond dat Bernhard voor het gerecht moest worden gebracht. En dat kroonprinses Beatrix toen liet weten dat als haar moeder onder die omstandigheden zou aftreden, zij niet beschikbaar was als opvolger. Waarmee een grote crisis zou ontstaan rondom het koningshuis.

Wat mij dan ook betrekkelijk lijkt. We praten over 1976. Niet de jaren vijftig. Waar al het nodige te doen was over het koningshuis. In 1972 was Juliana al zogenaamd in de Barend Servet Show spruitjes aan het schoonmaken. De samenleving was toen minder hype-gevoelig dan tegenwoordig. Waar dus al bekend was dat Bernhard steekpenningen zou hebben aangenomen. Nederland was ooit een de eerste moderne republieken ter wereld. We hebben bijna alle staatsvormen gehad die je zou kunnen bedenken, altijd vanuit nut en noodzaak en handelsgeest opererend. "If it ain't broke, don't fix it", is mijn houding ten opzichte van de monarchie. Maar als ik een zogenaamde échte linkse PvdA-premier was, midden jaren zeventig, dan zou ik de monarchie toch ter discussie stellen als het ging rammelen. En halverwege de jaren zeventig waren er toch ook al wel meer mensen die zo dachten? Als je vindt dat je een juridische procedure moet starten tegen de prins-gemaal, en de koningin zegt dat ze dan aftreedt, en de kroonprinses dreigt niet te willen opvolgen, dan krijg je je kans op hervormingen toch op een presenteerblaadje aangereikt? Ja "crisis", maar ook een kans voor een echte staatsman om het ijzer te smeden als het heet is, om de koe bij de horens te vatten. De toestanden rond de kroning van Beatrix in 1980 en vooral de zeer grote media-aandacht voor de krakers op zo'n voor Nederland belangrijk moment, geven aan dat er ook in 1976 voedingsbodem moet zijn geweest voor kritische, wellicht revolutionaire, bejegening van de monarchie. Waar CDA en VVD in de oppositie anti-regime partijen zijn, was PvdA toen nog een anti-constitutionele partij. Bedachtzaam, constructief, zichzelf wegcijferend had de staatsman Den Uyl, zoals hij anno 2008 wordt opgehemeld, zijn werk moeten optuigen. Zijn plek in de geschiedenis was immers niet langer die van een premierschap in een lange rij, maar een ereplaats naast de grote denkers en vernieuwers. Vier jaar na dato zou Juliana sowieso aftreden, wat in 1976 gezien de leeftijden van Juliana en Beatrix toch in de lijn van verwachting lag. Helaas voor de fans bestond die mythische staatsman helemaal niet.

Volgens mij is het weer borstklopperij van de bovenste plank. Enorme gebakken lucht. En die doctors-titel van die Anet Bleich, wat is die eigenlijk waard als er zulke kul wordt gedebiteerd zonder goed onderzoek? Ze had toch minstens dat rapport van de Commissie van Drie wel even kunnen openslaan?

Nee, Den Uyl had de kans om een linkse Thorbecke te worden, die Nederland in een nieuw modern staatsbestel sluisde. Wat overblijft naast dat hij een drammer was, een typische linkse opportunist, een bange man. Dank u mevrouw Bleich.

-------------
Reactie van Anno Zijlstra, 27-2-'08 01:56:04

jammer, niet gebeurd, maar.......den Uyl had (lees de PvdA) de volle lading over zich hen gekregen en dat had de PvdA veel zetels gekost, den Uyl had daar allemaal geen zin in en was van huis uit pro monarchie, den Uyl was een machtspoliticus en een Koningin die uit zijn hand at was hem wat waard.

-------------
Reactie van beheerder, 27-2-'08 08:27:30

Hmm, lijkt mij mythische veronderstelling. Nu kreeg PvdA ook kritiek dat op grond van de toch beetje slappe eindconclusie van de Commissie van Drie prins Bernhard zijn uniform niet meer aan mocht. Leek rare plagerij. Wat later dan ook terug is gedraaid. Den Uyl had de situatie beter ten volle voor het voetlicht gebracht. Het is maar de vraag of de PvdA daar dan de schade had gekregen, en zo ja, of dat aan die kwestie had gelegen. En dan nog, er zijn mensen die zeggen dat échte koningsgezinden de Oranje's die ellende van koning-in-Nederland niet willen aandoen. Zie bijv. 1976, en ook 1980.

Categorie: NatioEuro