Spookstemmen

vrijdag 28 maart 2014 - Dit jaar hanteerde de Kiesraad een nieuw model om te rapporteren over de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen. De media telden meta-data, over de kwaliteit van de uitslagen per stembureau, op, en kwamen met 7387 "spookstemmen".

Vandaar de uitdaging om in vrij kort bestek de belangrijkste punten aan te stippen over de "slordigheden". Zijn het slordigheden? Wat is het effect op de einduitslag? Wanneer is het relevant? Helpt elektronisch stemmen? Dit aan de hand van de Rotterdamse uitslagen.

Dit is een concept van een rapportage die ik maak voor de Stichting Politieke Academie. Het zal daar op de site worden geplaatst als de tekst definitief is.

In de bijlage kan het hele document worden gedownload.

Hier alvast de belangrijkste conclusies:

Rotterdam heeft een heel degelijk systeem om handmatig de stemmen te tellen. Aan de software kan nog wat worden verbeterd. Stembureauvoorzitters laten te veel aanzienlijke fouten eenvoudig passeren. Met elektronisch stemmen worden niet alle "spookstemmen" opgelost, en bovendien verdwijnt de "ongeldige" stem die onbekwame kiezers uitfiltert. De overheid zou in plaats van het onzichtbaar maken van de ongeldige stem bijv. mogelijk moeten maken meerdere knoppen op de stemmachine in te drukken, of een voorziening als "tilt" (bij flipperkasten) toe te voegen.

Opkomst is een grotere complicatie om de wil van de kiezer vast te stellen dan spookstemmen. Het is weinig zinvol om alle gemelde foutjes op te tellen en dan daar een uitspraak over te doen. Het gaat om meta-data, die kunnen helpen bij het beoordelen van de kwaliteit van het proces. Anders dan opkomst en ongeldige stemmen is van de spookstemmen geen patroon te bepalen. Het gaat waarschijnlijk om toevallige foutjes, al zijn er een paar grote missers.

In kleine gemeenten hebben spookstemmen meer effect dan in Rotterdam. In Rotterdam is het aannemelijk dat er geen verschuivingen hebben plaatsgevonden in zowel zetelverdeling als voorkeurstemmen. Invloed van fraude op de uitslagen is in Rotterdam dit jaar vrijwel uit te sluiten, juist vanwege de administratie van spookstemmen. Met een aantal vrije eenvoudige berekeningen is in deze paper getoond hoe invloed van spookstemmen op zetelverdeling en restzetels kan worden aangetoond, en of fraude aannemelijk is.

Aandachtspunt is dat Rotterdam is gekozen, vanwege dat daar een zuiver oordeel over spookstemmen mogelijk is, door allerlei controles van de Rekenkamer en een app. Als zelfs daar bij 5% van de stembureaus substantiële uitschieters mogelijk zijn, hoe is dat dan in de rest van Nederland waar vaak nog uitsluitend met pen en papier wordt gewerkt? Dan is de optelsom van 7387 spookstemmen in 9500 stembureaus een grote meevaller.

Uw commentaar is welkom om de tekst aan te scherpen.

Update: Hoofdstuk over fraude toegevoegd

Categorie: Epistels