CDA-wethouder liegt raad voor over Bleizo

vrijdag 30 januari 2015 - Update 17:20*** Het is niet pluis in Lansingerland. Er zit grote ruimte tussen wat het college de gemeenteraad voorhoudt over Bleizo en wat er aan feitenmateriaal ligt. Of de wethouder het expres doet, of gewoon de materie niet goed beheerst, of dat de ambtelijke organisatie er met de pet naar gooit, of dat uit de GR Bleizo verkeerde informatie komt, dat doet er even niet toe. Vanavond ging het goed mis. Update: Neeleman wil nou weten hoe het zit. Update: wie verzon 3000 in- en uitstappers per maand? Update: Wethouder heeft excuses gemaakt aan Neeleman.

Puntsgewijs het probleem.

1. Wat is een bedieningsgarantie?

De bedieningsgarantie is niet zo maar een los te gebruiken term, maar gedefinieerd in de concessie die NS heeft op het Hoofdrailnet. Zie artikel 49 lid 3:

"NS geeft een bedieningsgarantie af als uit het gezamenlijke onderzoek op de genoemde criteria [...] een per saldo positief resultaat blijkt, en daarnaast het nieuwe station bijdraagt aan een kostendekkende exploitatie van het hoofdrailnet."

De criteria staan in art. 49 lid 1: "de maatschappelijke wenselijkheid van nieuwe stations op grond van attractiviteit voor reizigers in het openbaar vervoer, maakbaarheid in de dienstregelingen van de betrokken vervoerders en betaalbaarheid."

2. Wat zei het college hierover tegen de gemeenteraad in schriftelijke antwoorden?

Op vragen van raadslid Neeleman schreef het college, onder verantwoordelijkheid van de CDA-wethouder Projecten, afkomstig van bouwbedrijf Volker Wessels:

"Er is een bedieningsgarantie (ondertekend op 16 juni 2014)." (vlak boven vraag 2)
(Spelletje van de gemeente: het kan zijn dat u melding krijgt dat de pagina niet beschikbaar is. Zet de cursor in de adresbalk en druk op Enter, dan komt het alsnog op het scherm...)

Vraag 2 van Neeleman was: "Waarom kiest de gemeente de vlucht naar voren, terwijl er geen bedieningsgarantie is?"

College: "Er is wel een bedieningsgarantie."

In het artikel van gisteren wilden we die bedieningsgarantie dan wel eens zien. Neeleman heeft daar vandaag dus ook de griffie over benaderd, en die zouden op zoek gaan.

Immers, in de beantwoording van de raadsvragen staan allemaal frasen die inderdaad wijzen op het bestaan van die bedieningsgarantie. Even verwijzend naar de elementen die samenhangen met zo'n bedieningsgarantie:

* de maatschappelijke wenselijkheid van nieuwe stations op grond van attractiviteit voor reizigers in het openbaar vervoer

Bij vraag 3 schreef het college: "Halteren op Bleizo is niet meer afhankelijk van voldoende reizigersaanbod. Zoals hiervoor al is geantwoord is er een bedieningsgarantie. De NS gaat in haar prognoses uit van 3000 in- en uitstappers per dag. Dit is een voorzichtige prognose. De NS heeft namelijk voorzichtigheidshalve nog geen rekening gehouden met in- en uitstappers als gevolg van de gebiedsontwikkeling. Het autonome aanbod van reizigers (o.a. door RandstadRail en P&R) is dus voldoende gebleken om haltering te rechtvaardigen."

Dat strookt voor geen meter met alle voorgaande stukken (en op grond van de concessie, de bedieningsovereenkomst en de brief van de Staatssecretaris van vorig jaar juni), zoals gisteren uitgelegd. NS wilde geen station op Bleizo openen omdat niet de ondergrens van 1850 instappers per dag werd gehaald. Het Rijk wilde er niet in investeren. En dan zou nu, opeens, zelfs zonder gebiedsontwikkeling, sprake zijn van 3000 treinpassagiers per dag. Waarom moet dan de regio opdraaien voor dat station? Dan komt het er toch gewoon? Dan zou het toch geen "derden werk" zijn, wat Bleizo nu is, maar door de Minister aangewezen station. Dit soort tekst zou zo maar passen in een bedieningsgarantie. Nog iets meer over de attractiviteit van het lege weiland rond Bleizo, en de buitenwijken van Zoetermeer die dan niet meer naar het gewone station Zoetermeer hoeven te reizen, en iets over dat dat station Zoetermeer zó overbelast is dat een tweede NS-station erg wenselijk is, en we zijn er.

* maakbaarheid in de dienstregelingen van de betrokken vervoerders

Bij vraag 1 schrijft het college: "Halteren van de stoptrein op Bleizo leidt volgens de huidige stand van de techniek tot een stop van de intercity (niet op Bleizo maar op station Zoetermeer). Als door welke ontwikkeling dan ook een intercitystop niet langer nodig is om stoptreinen op Bleizo te kunnen laten halteren dan staat het de NS vrij om de intercitystop ongedaan te maken."

Dat past prima bij een bedieningsgarantie.

* betaalbaarheid

Vanuit NS geredeneerd kunnen ze zeggen dat dat prima geregeld is. Voor de vijf jaar tussen dat het station opengaat in 2019 en het einde van de concessie in 2024 wordt 5,5 miljoen euro betaald, en de staatssecretaris heeft al met de regio afgesproken: "dat zij structureel verantwoordelijk blijft voor een positieve exploitatie van de vervoerder voor station BleiZo." Vóór 30 september 2024 moet opnieuw een afspraak worden gemaakt over de "exploitatiebijdrage". Een open-einde regeling, dus.

3. Wat zei de wethouder hierover tegen de gemeenteraad in de raadsvergadering?

De insteek kwam van de VVD, raadslid Tabben, zie de beelden vanaf 41 minuten. Die begint gelukkig opnieuw over de bedieningsgarantie, nadat de wethouder de vragen in de raad van Neeleman omzeilde.

Let ook even op de kinderlijke houding van PvdA, die wel heel helder formuleert waarom we ook alweer onder curatele staan. Hij vertelt dat we nou al sinds de fusie in 2007 bezig waren met Bleizo, en dat er nou eindelijk een station aan kan komen, en dat we dus blij moeten zijn, en niet zeuren over procedures en financiën. Precies, PvdA, en zo is de kas dus leeggeroofd, door alle mooie verhalen, zonder controle op procedures en financiën. Dat moeten we PvdA niet kwalijk nemen, die mensen hebben grote visies, dat is ook nodig. Alleen komt het nu even slecht uit als de belastingbetaler al zo zwaar wordt aangeslagen. We hebben Griekenland ook nog. Die sterkste schouders kunnen niet alles dragen.

Op tijdcode 46:30 komt het hoge woord eruit: "Is er zoiets als een garantiedocument van de NS? Nee, dat is er niet." En dan verwijst de wethouder naar de bedieningsovereenkomst, die in artikel 10 een ontsnappingsclausule bevat. Let op het verbijsterde gezicht van Neeleman op tijdcode 46:38. De wethouder bevestigt later nog eens dat er inderdaad geen bedieningsgarantie is, alleen een bedieningsovereenkomst.

4. Wat is dan het probleem?

Laten we het eens simpel uitleggen. Lansingerland heeft al sinds 2007 grote plannen met Bleizo. Er zijn vooralsnog geen marktpartijen die dat ondersteunen met geld, alleen overheden. Er zijn wel initiatiefnemers, maar die steken er geen geld in, zoals vanmiddag op dit blog uitgelegd. Dat is het verschil met Glasparel in Waddinxveen, waar wel marktvraag bestaat.

Als je dan eerst een station bouwt, en later maar ziet of er ook wat naast staat (de wethouder legt het uit op tijdcode 47:25), bedenk dan dat uit onder andere de brief van de staatssecretaris blijkt dat het stoppen op Bleizo een zekere overlast geeft voor NS, en ook voor de doorgaande reizigers. Denkt het college nou werkelijk dat als er in 2019 geen schaatsbaan of pretpark van enige substantie staat de trein daar zal stoppen voor die paar honderd instappers uit de omliggende wijken per dag? Zeker niet.

De overeenkomst is opgezet om kip-ei-situaties te voorkomen. Je hebt een goed businessplan voor je terrein, maar de marktpartijen hebben een station nodig om hun eigen businessplan rond te krijgen. Dan is het fijn dat het spelregelkader Nieuwe Stations is bedacht zodat in eerste instantie met private financiering de NS zover kan worden gebracht om de trein te laten stoppen op het station.

Alleen, Bleizo heeft geen goed businessplan, het zijn slechts luchtkastelen van bestuurders. Dan moet je niet verwachten dat elke dag duizenden reizigers richting station Zoetermeer en Den Haag 2 minuten wachten op een leeg perron, vanwege een "Bedieningsovereenkomst"! Daar is die ontsnappingsclausule voor. De trein gaat er pas stoppen als er toch minstens een begin is van een passagiersstroom.

En dus kan het met wat we nu in handen hebben zo maar betekenen dat er met geld van Lansingerland wordt geïnvesteerd en risico's worden genomen voor een station waar geen trein zal stoppen. Omdat niet de Glasparel-route is genomen, maar de luchtkastelenroute waaraan Lansingerland failliet is gegaan.

5. Maar waar komen die prognoses passend bij een bedieningsgarantie in de antwoorden op de raadsvragen dan vandaan?

Dat is een goede vraag. De wethouder zei vanavond op tijdcode 47:25 "dat de NS van zeer sombere scenario's uitgaat en helemaal niet de nieuwe mogelijkheden heeft doorgerekend". Dat is dus niet 3000 passagiers per dag, want dat is superfantastischgoed.

6. Wat moet er nu gebeuren?

Dit is een hobbyblog, dus iedereen moet het vooral negeren als iedereen happy is met wat vanavond gebeurde in de gemeenteraad. Maar dan toch:

A. Waar komen die zinsnedes vandaan over de 3000 passagiers en dat er een bedieningsgarantie is? Want óf de wethouder loog vanavond tegen de raad, óf er werd in de schriftelijke antwoorden gelogen tegen de raad, óf allebei, maar dit mag zo niet in een normale verhouding tussen gemeenteraad en college.

B. De weergave van risico's door het college en zelfs de optelsom van investeringen, de verdeling van de lasten tussen Zoetermeer en Lansingerland, het klopt niet met de feiten. Zie hier voor een overzicht. Er worden veel grotere risico's gelopen en de investeringen lopen veel hoger op. Dat de raad ook hogere risico's en investeringen wil accepteren ("jippie, we krijgen een station"), en dat uiteindelijk in de besluitvorming niets uitmaakt, dat doet er niet toe. Het college hoort feitelijk te rapporteren, en dat doet het niet.

C. De wijze van boekhouden als het schuiven met garantstellingen en achteraf aanpassen van jaarrekeningen, dat klopt niet met wet- en regelgeving.

En als we dan toch bezig zijn:

D. Er is op dit moment geen vervoersautoriteit. De Metropoolregio wilde dat zijn, maar dat is in strijd met rijksbeleid. Het is dus ook nog maar de vraag of het geld dat de voormalige stadsregio's Haaglanden en Rotterdam wilden uitgeven aan het station (en niet aan wat anders dat veel nuttiger is voor de regio) over hun graf zo kan worden bestemd. Waarschijnlijker is dat het geld eerst terug moet, waarna een nieuwe, nog op te richten vervoersautoriteit opnieuw de vrijheid heeft er een beslissing over te nemen.

E. Een van de projecten dat passagiers moet verzorgen voor het station is een schaatsbaan. Daarvan is bekend dat er jaarlijks geld bij moet. De GR Bleizo heeft de gemeenteraad van Lansingerland steeds gezegd "dat komt later wel". Nee. Dat willen we nu weten. Als de schaatsbaan jaarlijks een paar ton subsidie moet krijgen van Lansingerland, dan moet wel heel zeker zijn dat er voldoende passagiers worden gegenereerd, anders moet namelijk ook voor elke concessieperiode worden betaald voor het stoppen van de trein. Dat is catch 22: je kunt achteraf niet stoppen met de subsidie voor de schaatsbaan, want dan zijn er niet genoeg passagiers en stopt de trein niet meer op het station. Je kunt ook niet stoppen met de subsidie voor de treinstops, want dan komen er minder mensen naar de schaatsbaan waardoor je meer moet subsidiëren. Als je met beide stopt, dan staat er zowel een leeg station als een lege schaatsbaan naast de voortrazende trein. Slopen kost ook geld.

F. Ter elfder ure heeft het college besloten dat eerst de Provincie nog een besluit moet nemen of het besluit van vanavond juist is genomen. Ik meen dat vanavond democratische spelregels met voeten zijn getreden. Het is van het grootste belang dat de Provincie inventariseert waar de lezing door het college van Lansingerland wegloopt van alternatieve lezingen (bijv. de geheime "scenario's" die ten grondslag liggen aan besluitvorming), en dan kijkt welke argumenten het meest steek houden. Welke risico's worden gelopen, welke investeringen zijn feitelijk nodig op de korte, middellange en lange termijn en door welke partijen? Zit het boekhoudkundig wel snor in Zoetermeer, Lansingerland en bij de GR Bleizo? Wie komt steeds met die desinformatie in de stukken naar de gemeenteraad en Provincie? Is dat geld van de oude stadsregio's wel beschikbaar? Is het slim om eerst een station te financieren, waar uiteindelijk twee gemeenten zorg moeten dragen voor niet alleen de exploitatie van een station, maar ook voor voor een schaatsbaan? Of moet je de bouw van een station pas van start laten gaan als er zekerheid is over voldoende passagiers, zoals de regeling Nieuwe Stations is bedoeld? Om de catch 22 te voorkomen.

Neeleman was nog wel zo slim om een hoofdelijke stemming af te dwingen. Als het echt mis loopt kunnen de individuele raadsleden op grond van de Gemeentewet persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor de schade. Kunnen ze op veldbedjes in het leegstaande station gaan wonen met hun gezinnen. Dat is nou weer het goede nieuws van vanavond.

***Update 12:50: Raadslid Neeleman wil nou weten hoe het zit, en heeft schriftelijke vragen gesteld over de ontstane verwarring.

De belangrijkste vragen: hoe zit het dat eerst wordt gezegd "er is wel een bedieningsgarantie", verwijzend naar een stuk met datum 16 juni 2014. En vervolgens "er is geen bedieningsgarantie", "er is geen document". Andere vraag: waar komt die tekst over 3000 in- en uitstappers per dag vandaan? Met verzoek de prognose van NS te overleggen.

Beide stukken, zowel de zogenaamde bedieningsgarantie van 16 juni 2014 als de prognose van NS zaten niet bij de stukken gisteren. Het is onwaarschijnlijk dat het getal van 3000 uit prognose NS komt, en de vraag is dan wie dat heeft verzonnen. Waarom staat het in vredesnaam in antwoorden op raadsvragen onder verantwoordelijkheid CDA-wethouder? Wie heeft dat goedgekeurd? Deze keer toch niet weer excuses gemeentesecretaris, want deze keer is het inhoudelijk mis.

***Update 13:35: Bloglezers komen met de bron van de "3000 in- en uitstappers". Het college, onder verantwoordelijkheid van de CDA-wethouder, schreef aan de gemeenteraad:

"De NS gaat in haar prognoses uit van 3000 in- en uitstappers per dag. Dit is een voorzichtige prognose. De NS heeft namelijk voorzichtigheidshalve nog geen rekening gehouden met in- en uitstappers als gevolg van de gebiedsontwikkeling. Het autonome aanbod van reizigers (o.a. door RandstadRail en P&R) is dus voldoende gebleken om haltering te rechtvaardigen."

We moeten hiervoor terug naar april 2013, toen luchtkastelen nog groter waren dan nu. Toen zou er een Factory Outlet Center komen in plaats van een schaatsbaan. Die schaatsbaan werd (heel toevallig) pas gelanceerd door infrabedrijven op de dag ná de hoorzitting bij de Provincie waar bleek dat het Factory Outlet Center op losse schroeven stond. Ze steken er zoals bekend zelf geen geld in.

In april 2013 was bekend geworden dat Rijk/ProRail en NS een "station Bleizo" als luchtkasteel beoordeelden. Dus werd een rapport uit 2009 van ingenieursbureau Movares gebruikt om te onderbouwen hoe geweldig dat station niet zou zijn. De voortgangsrapportage staat hier op de site van de gemeente Zoetermeer. In het begeleidende persbericht staat dan weer niet Movares (ze wilden er blijkbaar niet te veel mee te koop lopen), maar er staat wel:

"De potentiële vervoerswaarde van station Bleizo is al onderzocht en bedraagt, ook zonder nieuwe ontwikkelingen in het Bleizo-gebied, circa 4.400 reizigers per dag. Dit aantal in- en uitstappers is vergelijkbaar met bijvoorbeeld een station als Voorburg (cijfers 2006)."

Dat "zonder nieuwe ontwikkelingen" komt ons bekend voor.

Dan de volgende stap. Er kwam een motie van ChristenUnie en VVD die door de Tweede Kamer werd aangenomen. In de media-uitingen rond deze motie staat telkens de uitspraak van ChristenUnie-kamerlid Dik-Faber:

"Ondanks dat het station 3000 tot 5000 reizigers zal trekken - wat vergelijkbaar is met stations als Diemen, Voorburg en Barendrecht - wilde NS tot nu toe geen bedieningsgarantie geven."

En zo wordt een onderzoek waarvan de naam van het bureau onvermeld bleef verbonden aan 3000 in- en uitstappers en de term "bedieningsgarantie".

Niettemin heeft NS nooit deze prognose afgegeven, zoals het college schreef, ging het uit van een situatie met andere luchtkastelen, en is er geen sprake van een bedieningsgarantie. De huidige luchtkastelen gaan uit van 1,5 miljoen bezoekers voor de twee schaatsbanen (2xThialf) en 1,2 miljoen bezoekers voor het indoor pretpark. Van het duikcentrum hebben we die cijfers niet, maar ik schat ze zo op 5-10 miljoen bezoekers per jaar (uit de dikke duim). De NS doet niet mee aan die luchtkastelen. KNSB houdt het met de twee schaatsbanen op 400.000 bezoekers per jaar. Het Adventurepark zit met de prognose bóven Walibi World en Duinrell.

De wethouder loog dus ook over dit onderwerp.

(Gewetensvraag: had ik dit nu moeten publiceren, of eerst wachten op een kletsverhaal van het college en dan de bal hard in het doel schieten? Nee, dat is te voorspelbaar.)

***Update 15:05: Het gaat waarschijnlijk om een rapport van Movares uit 2009 in opdracht van BEREIK!.

"Bereik! was op zoek naar de kansen die mobiliteitsmanagement op de locatie BleiZo mogelijk maakt. Het ging hierbij om kansen die BleiZo als bereikbaarheidsknoop biedt aan alle huidige en toekomstige ondernemers en bewoners in de omgeving. AGV-Movares heeft deze kansen geïnventariseerd bij een groot aantal betrokken partijen en deze gepresenteerd aan een brede groep betrokkenen."

Lees hier. Het rapport zelf is niet online beschikbaar. Het heeft er alle schijn van dat door Zoetermeer in 2013 creatief is geshopt uit dat rapport, mogelijk de reden dat Movares niet wilde worden genoemd.

***Update 17:20: Wethouder heeft excuses gemaakt aan Neeleman. Dat is goedkoopste, denk ik. De rest van de raad tuinde er met open ogen in, dus die doen er niet toe in het politieke spel.

Derde leugen is inmiddels onderbouwd, maar ik geef primaat aan schrijvende pers, daar zijn ze voor. Volg dus allemaal de diverse kranten komende week!

Categorie: Lokaal