Onzekere oplevering nieuwe treinen leidt tot beleidswijziging HSL

donderdag 10 november 2011 - Update 11/11*** Afgelopen dinsdag werden de antwoorden bekend op eerdere Kamervragen. Een hele puzzel weer. Wat staat er, en wat staat er niet? Het kan zo maar zijn dat de geluidsschermen lager zijn dan afgesproken. Geluidsmaatregelen leveren niet veel winst op, de nieuwe treinen maken in ieder geval meer herrie dan nu, en niemand durft wat zinnigs te zeggen over de oplevering van die nieuwe treinen. Beleidswijziging: de minister komt eerdere beloftes niet na, lapt regelgeving aan de laars, en laat overlast voortduren. En ons college staat weer eens te kijk als ridicuul en overbodig. Maar ja, ook de Tweede Kamer wordt onvolledig geïnformeerd. Gedeelde smart is halve smart, een mooie gedachte met Sinterklaas in aantocht.

De vragen die de Kamer stelde staan hier, inclusief link naar mijn blog (heel maf is dat!).

Voor vraag 26 had ik een fles wijn uitgeloofd, want dat vond ik de beste vraag. Niemand heeft die geclaimd, al wordt gezegd dat de vraag van de PvdA komt.

De antwoorden aan de Tweede Kamer door de minister staan hier.

Er is nogal wat uit te halen, en ik zal proberen het hier overzichtelijk bij elkaar te zetten.

Opvallende punten

* Nonchalance. Zie vraag 27. In Zevenbergschen Hoek klaagt men over de HSL, maar de minister ('s ambtenaar) neemt niet de moeite de naam van die mooie gemeente correct te spellen. Is dat wraak omdat de naam van de minister, Schultz van Haegen-Maas Geesteranus, ook vaak wordt verhaspeld?

* "De geluidemissie van de [Thalys en nieuwe V250-]treinen is op hoge snelheid meer dan de huidige treinen die niet harder rijden dan 160 km/uur." Zie vraag 17.

* De minister heeft al sinds januari een rapport in handen, gemaakt door Lloyd's Register Rail Europe B.V. (dus met een apostrophe die de minister ('s ambtenaar) voor het gemak weglaat). Zie vraag 10. Dat gaat over de effecten van geluidsmaatregelen, de kosten, en de huidige staat van geluidsmaatregelen. Meer in de volgende paragraaf.

* De minister blijft opvallend vaag over de aansprakelijkheid van Lansingerland voor fouten bij de bouw van de woningen bij de HSL. De gemeente Kaag en Braassem informeerde haar gemeenteraad een jaar geleden: "er is een verschil van inzicht tussen Lansingerland en het ministerie over hoe moet worden omgegaan met twee nieuwbouwlocaties die na het vaststellen van het Tracébesluit zijn gebouwd." Lansingerland maakte fouten bij Plaszoom, Parkzoom en Boterdorp Zuidwest, en heeft dat ook toegegeven in een brief. Ze hadden "inderdaad niet de goede rekenmethode gebruikt". Rekenen is niet de sterkste kant van onze gemeente. Bij het bouwplan Caleido vergisten ze zich een factor 10 in het berekenen van risico per hectare, en de meerjarenbegroting 2012-2015 klopt niet.

Als ik minister was geweest, dan had ik als antwoord op vraag 12 geschreven: "Hoewel deze nieuwbouwwijk na het tot stand komen van het Tracébesluit is ontwikkeld, is hier geen sprake van negeren van rijksbeleid. De gemeente heeft de mogelijkheid om nieuwbouwwijken nabij spoorwegen aan te leggen." Punt.

Maar, de echte minister zet er een informatieve passage achter, waarvan onduidelijk is wat ze nou bedoelt. Wat de consequentie daarvan is. "Echter, de gemeente moet met de planontwikkeling vanzelfsprekend wel voldoen aan de voorschriften in wet- en regelgeving. Namelijk, voor woningen die later worden gebouwd dan het onherroepelijk worden van het Tracébesluit zal de desbetreffende gemeente op basis van rekenmodellen moeten bepalen of aan de wettelijke normen zal worden voldaan. Indien niet aan de wet- en regelgeving wordt voldaan, is het aan de gemeente om op hun kosten passende maatregelen te treffen zodat wel aan de normen wordt voldaan."

Dus??? Of zie ik spoken? Voor het appartementencomplex dat in de laatste rapportage opeens boven de 57 dB(A)-norm kwam, zei de minister in Voortgangsrapportage 29 in ieder geval: "Daarnaast is voor het betreffende appartement waar de metingen zijn verricht, nader onderzoek gedaan naar de in het verleden gedane akoestische berekeningen, zodat duidelijk is geworden dat het terecht is dat de gemeente is uitgegaan van de voorkeurswaarde." Hoe brengen we een en ander in verband? Hoe bedoelt de minister dit?

* De minister informeert de Gemeente Lansingerland beter dan de Kamer. De Kamer vraagt in vraag 20 wat de minister denkt van het rapport van Bureau Peutz. Tegen de Kamer komt de minister niet tot interessante uitspraken daarover. Wel tegen de gemeente Lansingerland: "Peutz heeft in uw opdracht uitgerekend dat de snelheid naar 120 km/uur moet worden verlaagd om een reductie van 2,l dB(A) te realiseren. Tijdens het overleg is afgesproken dat ook deze oplossingsrichting verder zal worden verkend. Een snelheidsverlaging lijkt op het eerste oog wellicht technisch eenvoudig te realiseren, maar juist bij een dergelijke maatregel zijn diverse andere aspecten belangrijk. In ieder geval spelen de juridische, dienstregelingstechnische en bedrijfeconomische mogelijkheden en consequenties een zwaarwegende rol. Invoering van deze maatregel lijkt dus lastig. Voor het inzicht in de dienstregelingstechnische mogelijkheden en consequenties zijn ProRail en NS Hispeed om informatie gevraagd." Dus dat komt nog, en dat had de minister aan de Kamer kunnen schrijven.

* "Een harde datum [voor de levering van de nieuwe V250-treinen door AnsaldoBreda] is op dit moment nog speculatie waar partijen zich niet aan wagen." Zie vraag 15. Dat is mij ook wat? Zeker omdat de minister steeds praat over een tijdelijke situatie, en ze pas wat wil gaan doen als er een eindsituatie duidelijk wordt. Voortgangsrapportage 29 was al de eerste rapportage waarin niet de oplevering werd voorzien voor een half jaar later. Meer in een volgende paragraaf.

* Opvallend is dat de Kamer zich het bos heeft in laten sturen met "meten is weten", terwijl de praktijk al járen lang is dat er wordt berekend op basis van (niet eens zo heel veel) meetresultaten. Zo staat het ook in de regelgeving. Waarmee 99% betrouwbaarheid is getoond. Ook in dit stuk blijkt er heel veel berekening te worden losgelaten op de meetresultaten. Met dezelfde inspanning kun je nu al uitspraken doen over de geluidsproductie van de dienstregeling in 2012, en daaraan consequenties verbinden met redelijke zekerheid.

Dat was vraag 26. Maar de minister wil het niet, en verwijst naar vraag 9. Daar schrijft ze dat ProRail is gevraagd om een plan van aanpak te maken voor een pilot met maatregelen in de tunnelbak bij Lansingerland. Zie de paragraaf over het rapport van Lloyd's.

* Er wordt gemeten aan een V250-testtrein, maar pas medio 2012 zijn daarvan de resultaten beschikbaar. Dan pas wil ze maatregelen nemen op de herrie. Vergelijk dat met de volgende hypothetische situatie:

-------------
Stel dat je buren de hele dag een geweldige herrie maken. Je gaat met ze praten, en ze doen er niets aan. Dan zeggen ze dat ze wel bereid zijn meer isolatie aan te brengen. Maar, dan moeten ze eerst precies meten hoeveel herrie ze zelf maken, om daarop de isolatie af te stemmen. Ze beweren dat ze de meeste herrie maken met verjaardagen. De eerste verjaardag is in april. Dus zit er niets anders op voor jou dan tot april te wachten. En misschien vieren ze de verjaardagen een jaar niet, dus moet je een extra jaar wachten.

Zoiets?

Men kan aanvoeren dat de minister ook bij de rechter beweert dat ze niets kan doen. Maar, de minister beweert steeds (en de voorganger ook) dat ze iets gaat doen als aan een aantal voorwaarden is voldaan. En die voorwaarden veranderen steeds, en nu is het zelfs open-einde. De buren in het hypothetische voorbeeld zijn hulpvaardiger. Kortom, de minister is zelf overtuigd dat ze iets kan doen, maar wil het niet.

-------------

Dit is een beleidswijziging. Daarom was vraag 26 relevant: de manier van beantwoorden forceert informatie over het gevoerde beleid.

Op een rijtje:

Het oorspronkelijke plan: "De start van het gebruik van de HSL is gepaard gegaan met aanzienlijke aandacht voor de langs de baan ervaren geluidoverlast. Om deze geluidoverlast te beperken is er bij de bouw van de HSL geïnvesteerd in diverse geluidmaatregelen zoals geluidschermen en lokale verdiepte liggingen met geluidabsorberende wanden." Bron: de eerste regels van het Lloyd's rapport, zie hieronder.

Dan komen de treinen niet, en is er een tijdelijke oplossing: we gaan tijdelijk rijden op de HSL met andere treinen, in beperkte dienstregeling
Toen: we horen over geluidsproblemen, we gaan eerst meten. En als we wat vinden, dan gaan we er wat aan doen. Het is een tijdelijke situatie.
Toen: nog een keer meten, nog een keer meten, nog een keer meten
Toen: Metingen wijzen uit dat er overschrijding is. En we gaan er wat aan doen.
Toen: We gaan pas echt wat doen als de eindsituatie duidelijk is. (Voortgangsrapportage 29)
Nu: Dat zal pas medio 2012 zijn, en eigenlijk weten we ook niet of de V250-treinen worden toegelaten, en de winter komt eraan. Maar in de tussentijd rijden de treinen harder, en breidt de dienstregeling uit.

Er is een tijdelijke situatie met open einde. De dienstregeling van nu rijdt harder en met meer treinen dan gemiddeld over 2011, en in 2012 wordt die verder uitgebreid met V250-treinen (als die komen), alvorens er actie wordt ondernomen.

Wie gaat er gelijk krijgen? VVD-Aptroot: "vóór de jaarwisseling is de herrie voorbij". En dat kan op basis van de meet- en rekenresultaten en regelgeving. Of de PvdA: "De metingen beginnen pas eind dit jaar en voordat het volledige meetprogramma uitgevoerd is, van een contra expertise voorzien en geanalyseerd zit je zo eind 2012."

Rapport van Lloyd's Register Rail Europe

Dit werkje is al sinds 7 januari 2011 in bezit van de minister, maar de versie die online staat heeft als PDF-datum 6 oktober 2011, en als aanduiding "versie 2.0". Wie heeft versie 1.0 voor mij? Voortgangsrapportage 29 heeft overigens 7 oktober als PDF-datum, dus we moeten het vrijgeven van het Lloyd-rapport zien in het licht van die rapportage.

Volgens Lloyd ligt een bureaustudie van TNO ten grondslag aan hun quick-scan: Eisses, A.R. Inventarisatie knelpunten HSL-Zuid, 2 november 2010, 033.26117/01.02 . 033.26117 is het projectnummer voor de HSL. En uit die serie kennen we ook het document met een hoger nummer 01.05, de "Geluidemissiemeting van aangepaste Priorijtuigen op het HSL-spoor", uit juni 2010.

Er staat nogal wat in dit rapport van Lloyd's. Zo wordt geschetst dat geluidsmaatregelen aan het spoor alleen beperkt effect hebben:

"1. Op locaties waar zich al 4 meter hoge of hogere schermen bevinden zal alleen schermverhoging leiden tot substantiële geluidsreductie (meer dan 2dB(A)).

2. Op locaties waar zich schermen van 4 meter of lager bevinden of daar waar zich geen schermen bevinden zijn de maatregelen gericht op het verminderen van alleen rolgeluid mogelijk wel interessant, maar hiermee kan maximaal een geluidsreductie worden bereikt van 3 dB(A). Het betreft hier de volgende maatregelen: raildempers, geluidsabsorberende platen op het betonplaten spoor, scherm tussen beide sporen, T-toppen, gemodificeerde minischermen en/of tussenbermscherm"

Het rapport gaat alle mogelijkheden na. Van raildempers tot het geluidsabsorberend maken van het spoor (dat is het nu niet!, zie paragraaf 5.2.1) tot hogere geluidsschermen. Vervolgens is in tabel 6.4 te zien wat het effect is, wat het kost, en of het technisch uitvoerbaar is. Alleen hogere schermen scoren daarin.

Een "Dak op de Bak", zoals de Stichting Geluidsoverlast HSL wil, is niet onderzocht, maar past logisch in dit plaatje. Zie ook de Heraut van gisteren.

Opvallend is dat er volgens Lloyd's twijfel is of de geluidsschermen wel op de hoogte zijn uitgevoerd zoals gepland. Er is namelijk discrepantie in de hoogte zoals genoemd in de diverse gebruikte bronnen. Zie midden in pagina 32: "Een mogelijke oorzaak van een geluidsknelpunt zou kunnen zijn dat de werkelijke schermhoogte niet overeenkomt met de geplande hoogte in het Tracébesluit."

Dat is nogal wat! Tot nu toe hadden we alleen de uitspraak van de vorige minister dat op de HSL wordt gereden op ander spoor, met andere treinen, op andere snelheden en in andere frequentie dan gepland. Nu blijken de schermen niet alleen niet te deugen, ze zijn ook nog te kort! Dat had de minister toch ergens bij vraag 11, 18, 19 of 26 kunnen zeggen aan de Kamer? Onvolledige informatie?

In dit verband is het vreemd dat de minister wil gaan knutselen met raildempers en zo, zie de beantwoording van vraag 9. Ook is raar dat in de brief van 19 september aan de gemeente Lansingerland nog wordt gezegd dat met Infraspeed wordt overlegd om te kijken wat voor mogelijkheden voor geluidsreductie er zijn. Terwijl de minister al 9 maanden een uitvoerig rapport hierover had! De Lansingerlandse wethouder is aan het lijntje gehouden. Maar ja, dat is weinig nieuws. Wie graag komt theedrinken, kan niet veel meer verwachten dan suiker en een koekje. Het uitgebreide zelfgenoegzame artikel in de Heraut, betaald door de belastingbetaler, over de zogenaamde daadkracht van ons college, is daarmee weer aantoonbaar ridicuul. Zoals onze gemeente zich regelmatig en graag te kijk zet als belachelijk en irrelevant.

De volgende passage van Lloyd's over de V250-treinen behoeft geen verder commentaar van mij: "Opgemerkt wordt dat het afgelopen decennium het nodige onderzoek is uitgevoerd en de nodige ontwikkelingen hebben plaats gevonden op het gebied van het verminderen van aerodynamisch geluid en dan met name het geluid afkomstig van de pantograaf. Onbekend is tot welke geluidsreductie deze ontwikkelingen hebben geleid. Daarnaast is onbekend of dergelijke ontwikkelingen doorgevoerd zijn of gaan worden op het bestaande materieel en op het nieuwe V250 materieel." Er staat dus ook verder niets over in het rapport.

Oplevering van de nieuwe treinen

* "Een harde datum [voor de levering van de nieuwe V250-treinen door AnsaldoBreda] is op dit moment nog speculatie waar partijen zich niet aan wagen.", staat bij vraag 15. Wat is daarvan de status?

Een jaar geleden werd gemeld op de treinspotters-site Somda.nl:

"Het gaat slecht met de V250:

Het enige toegelaten onderdeel van de V250 is nog steeds de stroomafnemer.

-Ruitenwissers werken slecht en wissen over een te klein oppervlak
-Bij regen in combinatie met hoge snelheid is het zicht voor de machinist minimaal
-Klimaatbeheersing werkt nog steeds niet waardoor er zeer hoge tempraturen ontstaan in cabine
-Beeldschermen in cabine zijn zeer slecht te lezen
-Om de dodeman werkbaar te houden wordt een stuk hout van de Blokker gebruikt

Maw, je kunt gerust zeggen dat de veiligheid in geding is gekomen. En dan gaat het alleen nog maar over de belangrijkste zaken in de cabine.

V250 treinstel nummer 5 is inmiddels aangekomen en gelijk terzijde gesteld in de Watergraafsmeer.

De ontheffing om met de V250 te mogen rijden verloopt op 31 december van dit jaar."

Dat was dus in oktober 2010. De V250 rijdt op basis van ontheffingen in plaats van toelating. In augustus dit jaar zag het er wat beter uit, staat verderop in die blogpost. Er staat een compleet treinstel, dat nu ook voor de testritten wordt gebruikt, en dat zou in september officieel worden overgedragen. Maar dat gebeurt almaar niet.

In oktober stond in het Leidsch Dagblad:

"Tot nu toe was ervan uitgegaan dat de Italiaanse treinenbouwer AnsaldoBreda de langverwachte treinstellen volgend jaar wel zou leveren. Ze blijken echter niet te voldoen aan de technische eisen die de Europese Unie stelt en Schultz weet niet, ondanks ’intensieve samenwerking’, wanneer dat wel zo is. ,,AnsaldoBreda voert uitgebreide tests uit die nodig zijn voor de toelating van V250-materieel in Nederland en België.’’" (vet door mij toegevoegd)

Uit eerdere bestudering van TNO-rapporten blijkt de V250 meer herrie te maken dan toegestaan volgens de Europese TSI-regelgeving.

En nu is er geen datum meer, volgens de antwoorden van Schultz.

Dat levert speculaties op. Iemand mailt dat sinds de eerste berichten in NRC Handelsblad over een alternatieve aanbesteding het zou kunnen dat de levering van de V250 alsmaar wordt uitgesteld vanwege een andere koerswijziging. Het zou nl. best eens kunnen zijn dat er overleg is geweest met AnsaldoBreda onder het thema: we verkopen het V250 contract wel door aan een of meerdere nieuwe partijen. "Zou dit niet zo zijn dan zou AnsaldoBreda wel op z'n leveringsstrepen zijn gaan staan. Je hebt immers een order en die wil je uitleveren anders is er geen brood op de plank."

Het zou zo maar kunnen. Zie ook NOS Nieuws van gisteren over de overname van de HSL door Virgin.

Artiesten hebben de test-V250 alvast ingewijd in de algemene verschijningsvorm van Nederlands openbaar vervoer.

Conclusie

Al met al komen we tot de volgende conclusie:

1. Afspraken over geluid worden geschonden op de HSL. In 2011, volgens een rapport uitgaande van de gemiddelde dienstregeling van 2011, met maximum snelheden van 160 km/uur. Inmiddels rijden treinen 280 en harder, en is de dienstregeling drukker dan gemiddeld over 2011. De herrie is in 2012 dus ook groter dan wat werd beschreven in rapporten in 2011.

2. De minister praat over een eindsituatie, met onder andere V250-treinen. Die per stuk meer herrie maken dan toegestaan volgens de Europese TSI-regels. Waarvan onzeker is wanneer ze komen ("kan niemand iets zinnigs over zeggen"), en dus is het ook onzeker of ze ooit komen.

3. Wachtend op een nu hypothetische eindsituatie, onzeker wanneer en of die zal optreden, zitten omwonenden aantoonbaar in herrie, die ingaat tegen afspraken. Al sinds 2008, nu meer dan 3 jaar. Het zou ook zo maar kunnen dat als bijv. Virgin de HSL overneemt, ze de hele Ansaldo-boel niet willen, en andere treinen bestellen. Moeten de omwonenden dan nog langer wachten?

4. De beste kansen liggen, volgens Lloyd's, bij de geplande snelheden in verhogen van de schermen, of een "Dak op de bak".

5. De minister onderzoekt, volgens brief aan Lansingerland, ook het verlagen van de snelheden. Dat laatste geeft instant-succes wat betreft het voldoen aan de afspraken.

* Het is bizar om de omwonenden de dupe te laten worden van onzekerheden bij de overheid. Het zou gaan om een tijdelijke situatie. Maar dat is niet meer zo. Het is open-einde. De minister kan wel een onderzoek doen naar die V250-treinen, maar daar hebben de omwonenden niets aan zo lang die treinen niet echt gaan rijden. Er moeten maatregelen komen voor de treinen die nu en in 2012 rijden. De snelheid moet omlaag, of het aantal treinen verminderd. Om de grote overschrijdingen die in 2012 te verwachten zijn te voorkomen. Nu de herrie verminderen, en de bewijslast voor opschaling moet terug waar die hoort: bij de overheid.

Dit artikel kwam tot stand dankzij vele bijdragen uit de community rond het blog. Zoals altijd, trouwens. Veel dank, weer!

Update 23:55: conclusie toegevoegd

Update 11/11: conclusie aangepast

Categorie: NatioEuro