Drieluik deel 1: Wegkijken van de Werkelijkheid - de audit van de lokale democratie

donderdag 6 september 2012 - Vorig jaar verscheen de eerste democratic audit over de nationale democratie (Andeweg en Thomassen 2011). Een mooie eerste poging, die vooral dicht bij de theoretische norm bleef. Dit jaar is er een plan voor een audit van het lokale bestuur. Dat kan niet om minimaal vijf kritische systeemproblemen heen.

Dit is het eerste deel van een drieluik over de staat van lokaal bestuur. Deel 2 verscheen eerder als "Ruimte voor Schuld", en gaat over een houtskoolschets voor een model van gemeenteschulden. Sommige gemeenten zijn duurder om te besturen dan andere.

Deel 3 verscheen eerder als "Griekenland aan de Rotte". Hoe komt Lansingerland aan de grote schulden (280 miljoen), en hoe komt Lansingerland er weer vanaf? Wat blijkt: het ligt niet aan de eurocrisis of de bouwcrisis, maar aan overmatig geld uitgeven.

Het volledige artikel "Wegkijken van de Werkelijkheid" staat hieronder in de bijlage. Nu volgt de samenvatting.

Er zijn plannen voor een audit van de lokale democratie. De nationale audit vorig jaar was vooral een theoretische exercitie. Het lokaal bestuur kampt met vijf grote problemen:

Het eerste probleem is de gebrekkige rationaliteit van raadsleden, zoals opgetekend door Berenschot.

Het tweede probleem is dat gemeenten have en goed van de inwoners bedreigen door een gebrekkig risicobesef. Een rapport van VROM ging dieper in op die bestuurlijke "aanvaardbaarheid van de kans op een ramp". Die aanvaardbaarheid is altijd veel groter vooraf dan achteraf.

Het derde probleem betreft de gemeenteschulden. Onder andere gemeld door Deloitte. Een probleem met een democratisch mankement, dat zowel te maken heeft met lokale lastendruk als Europese boetes, als het voor langere tijd buiten werken stellen van de lokale democratie. De schulden hebben nauwelijks te maken met de bouwcrisis of met partijpolitiek, maar in de casus Lansingerland alles met onmatigheid. Al werkt het instrument van het Gemeentefonds niet behoorlijk om voor gemeenten een "level playing field" te creëren, en zijn sommige gemeenten qua structuur duurder om te besturen dan anderen ("hummers").

Het vierde probleem is de inspraakpoppenkast, op televisie in beeld gebracht door "De Slag om Nederland". Gemeenten zijn meer dan andere overheden gecharmeerd van allerlei vormen van inspraak, maar het is de vraag of ze in staat zijn die goed in te richten.

Het vijfde probleem is het geheel van integriteitsproblemen, corruptie en bestuurlijke desinteresse. Onder andere beschreven in een rapport van Transparency International Nederland. Belangenverstrengeling en regiovorming hebben met elkaar gemeen dat ze de bestuurlijke component (kunnen) zijn van wat "stealth democracy" is voor de burger.

Commentaar is welkom, voor als iets niet klopt of niet duidelijk is. Beschouw het artikel pas over een week als definitief.

De opzet voor een audit van het lokaal bestuur is hier met toestemming van de auteurs te lezen.

Categorie: Epistels