Nieuwjaarstoespraak van de voorzitter van de raad
woensdag 9 januari 2013 - Vorige week was een uitstekende uitzending van Tegenlicht op televisie, die inging op de achtergronden van amoreel gedrag door bestuurders. Aan de hand van Joris Luyendijk's missie om niet meer puur journalistiek, maar eerder antropologisch onderzoek te doen. Lansingerland vertoont kenmerken van een pathologisch systeem. Wat nu als de gemeenteraad van Lansingerland eens echt zou ingrijpen?
Hieronder staat een verzonnen speech, die door een raadsvoorzitter dit jaar had kunnen worden gehouden. De echte speech van de burgemeester van Lansingerland staat hier.De uitzending van Tegenlicht met Joris Luyendijk over "Het brein van de bankier" staat hier.
Een paar opvallende punten:
* De uitzending citeert nieuws van maart vorig jaar waarin klanten van banken als "muppets" werden weggezet. Let wel: het gaat ook om bestuurders en ambtenaren van gemeenten die verantwoordelijk zijn voor financiën, maar eigenlijk te weinig kennis van zaken hebben, en daardoor een gemakkelijke prooi zijn.
* De banken worden beschreven als een "pathologisch systeem". Gewone mensen die worden beïnvloed door normale groepsprocessen in een pathologisch systeem, vertonen gedrag dat in hun ogen op dat moment en in die situatie weliswaar gepast is, maar dat streng wordt veroordeeld door buitenstaanders.
* Luyendijk legt uit dat het op zich jammer is dat de bankencrisis niet het gevolg is van een stel onverlaten in een kamertje ergens. Dan kon je ze oppakken en verantwoordelijk houden. Het is volgens hem meer de menselijke natuur die in een bepaald systeem tot verkeerde daden is gekomen.
De onderkenning van de pathologische systemen waren voor mij waarschijnlijk de reden om de uitzending zo goed te vinden. In het concept van mijn "Jaaroverzicht 2012" stond het al, maar ik moest het schrappen. Jaren geleden had ik in een ander verband een boek gekocht en gelezen met een bekend artikel van de Amerikaanse therapeut Jay Haley, "Towards a theory of pathological systems". Hij deed ook onderzoek op de werkvloer, en onderscheidde "perverse triangles". Verhoudingen tussen drie personen die een kwalijke invloed hebben op een van hen, of op het systeem. Zie ook deze studie. Als organisaties niet bestand zijn tegen die "perverse triangles" gebeuren onwenselijke dingen.
Onderstaande speech bevat passages uit emails van raadsleden, aan mij doorgestuurd door verontruste bloglezers. Delen van de verzonnen speech zijn speculaties, onbewezen en onbewijsbare aanklachten, enz.
Volgens mij is dit een toespraak die echt had kunnen worden gehouden. Maar behandel het vooral als "fictie". Commentaar is welkom, maar vraag mij niet welk deel "waar gebeurd" is, want daar kan ik niet altijd antwoord op geven. Wat niet wil zeggen dat het niet "waar gebeurd" is.
Met de "raadsvoorzitter" heb ik niet een bepaald iemand op het oog. Het meest voor de hand is dat het de fractievoorzitter van Leefbaar 3B of PvdA is, die gezien hun verleden uiterst ongelukkig zouden moeten zijn met de ontstane situatie, maar uit politiek plichtsbesef voorlopig niet de kont tegen de krib gooien. Of dat politiek plichtsbesef in het belang is van de inwoners van Lansingerland valt te bezien.
===========
Dames en heren,
U zult verrast zijn dat ik tot u spreek, en niet de burgemeester. Sinds de week voor Kerst hebben leden van de gemeenteraad, gesteund door de besturen en leden van politieke partijen in Lansingerland, in wisselende samenstellingen moeten constateren dat de situatie niet langer houdbaar was. Ons beleid, gericht op sociaal, duurzaam, en bedrijvig, wordt ernstig bedreigd.
Later deze week zal de raad in een speciale zitting bij elkaar komen om unaniem te bekrachtigen dat de gemeenteraad de leiding overneemt. Gesteund door onze nieuwe griffier, een dame met grote kwaliteiten, zullen wij in eenheid een Lente-akkoord gaan sluiten, gepland voor eind maart 2013. Tot de verkiezingen van 2014 zal het college van Burgemeester en Wethouders zich enkel bezighouden met lopende zaken. Deze situatie is vergelijkbaar met onder curatele stelling volgens art. 12 van de Financiële Verhoudingswet, met dit verschil, dat we het zelf doen, en niet gedwongen zullen zijn de lasten voor de bevolking te verhogen. Als raadsvoorzitter, en in nauwe samenspraak met het Presidium van de raad, zal ik de curatele begeleiden.
De griffie zal zich laten ondersteunen door ingevlogen ambtenaren uit omliggende plaatsen als Zoetermeer, Pijnacker en Hillegersberg-Schiebroek, om een realistisch beeld op te stellen van onze financiële situatie, en een levensvatbaar nieuw beleidsprogramma.
Zeer tot onze onvrede heeft het bestuur van Lansingerland ons in november voor het blok gezet. Ze presenteerden twee dagen vóór de begrotingsraad een begrotingsbalans, met dermate grote wijzigingen, dat de rest van de begroting op los zand was gebaseerd. Omdat we vier maanden hadden gewerkt aan een Zomerakkoord, en het inmiddels herfst was, wilden we dat bekrachtigen als aanvulling op het begrotingsbesluit. Als we de begroting afwezen, viel ook het Zomerakkoord in het water. Naar nu blijkt bevat ook die gewijzigde begrotingsbalans grote fouten. Het is ons helder dat het bestuur van Lansingerland, noch de ambtelijke organisatie, en bij gevolg ook niet de gemeenteraad, enig beeld heeft van de haalbaarheid van het gemeentelijk beleid en het beschikbare geld. Daarom kunnen we ook niet toekomstzeker beleid vaststellen, en is de gemeente stuurloos geworden.
Om een voorbeeld te noemen: onze gemeente kwam de laatste weken in het nieuws als nummer 1 op het gebied van afschrijvingen. Dat was niet verbazingwekkend, omdat wij als raad altijd instemden met onder andere het "roeren" van grond. Grond stijgt dan in waarde door het plaatsen van een toegangshek, het eenmaal erover rijden met een tractor, of het aanleggen van een toegangsweg. Vervolgens konden meer ambtenarenuren worden weggeschreven op die "bouwgrond". De accountants wezen ons erop, maar wij vonden het wel best. Al met al zijn we nu volstrekt het beeld kwijt over de werkelijke waarde van de grond, en in hoeverre afschrijvingen "echt geld" zijn, hoeveel geld al is uitgegeven, en wat "echt geld" is en wat "virtueel geld" is. Nog afgezien van dat in onze financiële verslaglegging onduidelijk is waar dat afgeschreven geld vandaan komt. De gemeente zou de vermogenspositie meer in beeld moeten brengen, in plaats van het verschil met wat de raad het meest recent heeft goedgekeurd. Hoe vreemd het ook is, dat was de praktijk.
We staan op de 12e plaats van een landelijk overzicht van gemeenteschulden. Komende mei komt er een nieuwe lijst, en dan stijgen we naar de top 3 of de top 5. Dat ligt eraan welke cijfers over 2011 het CBS heeft gekregen, want ook die getallen veranderden gedurende het jaar nogal, zelfs na vaststelling van de Jaarrekening door de raad.
Het zittende college bleek bovendien niet in staat de explosie van uitgaven tot staan te brengen. Men wilde nog 75 miljoen extra uitgeven, en de schulden met 150 miljoen laten stijgen tot 400 miljoen euro in 2016. Daarmee zou Lansingerland een ongekend record halen.
De gevolgen van dit alles zijn ook duidelijk. Oud-burgemeester Opstelten van Rotterdam maakte altijd een punt van waar Rotterdam de "verkeerde lijstjes" aanvoerde. Bij Lansingerland gaat dat om afschrijvingen, schulden en om overbestedingen en overinvesteringen. Terwijl Lansingerland juist een relatief rijke, jonge en goed opgeleide bevolking heeft, en we dus in de lijstjes zouden moeten staan van leefbaarheid, groene gemeente, en heerlijk wonen.
Naar de mening van de gemeenteraad is dit verbonden met het gebrek aan regie en kwaliteit binnen de gemeentelijke organisatie. Wat weer verbonden is met de integriteitsproblemen. Met lede ogen zagen we dat bepaalde bouwondernemingen voorrang kregen bij bouwprojecten. Dat er structureel kortingen van tonnen tot miljoenen werden gegeven op bouwprojecten, waardoor in feite de gemeente bouwprojecten en bouwondernemingen subsidieerde. Dat het gemeentebestuur voorsorteerde op ambitieuze projecten, die er vooral op gericht leken om geld uit de gemeentekas te trekken voor opdrachtnemers, zonder zicht op realisatie. En zelfs dat ambtenaren woningen kochten in projecten waar ze zelf over gingen, terwijl ze betrokken waren bij het verstrekken van kortingen. We betreuren het vertrek van de wethouder Projecten vorig jaar, omdat we zelf eerder hadden moeten ingrijpen op het samenvallen van zijn zakenleven en politieke leven binnen de grenzen van Lansingerland. Waar hij nooit geheimzinnig over deed. Met zijn vertrek was de integriteitskwestie dus ook niet opgelost. Dramatisch was dat eind 2012 werd overwogen een ambtenaar, die eerder had aangegeven weet te hebben van een aandelenpakket van een bestuurder in een onderwerp uit de eigen portefeuille, met vele tonnen af te kopen. Dat was mede aanleiding voor onze curatele-actie.
Onderdeel van het Lente-akkoord zal zijn dat alle wethouders woonachtig moeten zijn in Lansingerland (twee van de vier weigeren dat vooralsnog), dat de burgemeester geen wethouderstaken meer mag doen, dat het bestuur enkel zal bestaan uit mensen die geen zakelijke belangen hebben in Lansingerland, en dat er scherp wordt gelet dat ambtenaren geen persoonlijk belang hebben in de uitkomst van hun werk. Zodat niet meer de situatie kan voorkomen als beschreven in het BING-rapport, dat de ene wethouder wegens belangen moet overdragen aan de ander, die óók een belang heeft in dat onderwerp.
Als raad zijn we unaniem van mening dat we geen "muppets" meer willen zijn. Dat is de term die wordt gebruikt voor mensen die verantwoordelijk zijn voor een complex onderwerp, maar onvoldoende kennis en informatie hebben om het goed te doen. Waardoor ze voor het karretje worden gespannen van onverlaten. Er werd het laatste jaar steeds meer gespeculeerd over dat de problemen van Lansingerland het gevolg waren van een complot. Dat wijzen wij af. Onze manier van werken bevatte onvoldoende waarborgen, en dat passen we aan. Er hoeft ook niemand weg, al zullen ambtenaren worden herplaatst, mogelijk van de binnendienst naar de buitendienst. Het is beter dat zij wat kleur op de wangen krijgen, dan dat wij steeds blozend van schaamte in de banken zitten. Gelukkig hadden we naar verhouding wat weinig ambtenaren, zodat we nu fris nieuw bloed kunnen aanwerven om de zaak er weer bovenop te helpen. We rekenen erop dat de komende jaren nog een aantal plaatsen vrijkomen, naarmate FIOD en Openbaar Ministerie met hun al een jaar lopend onderzoek opschieten.
Als raad zullen we meer als eenheid gaan werken als het gaat om kennisvergaring. De PvdA gaf in een vorige periode toe dat het soms één grote "black box" is. Op dit moment zijn er maar drie raadsleden die de financiën echt goed in de vingers hebben, één bij CDA, één bij Leefbaar 3B, en één in de Groep Neeleman. De VVD geeft cursussen, die voorlopig nog niets hebben opgeleverd.
Lansingerland zal de komende 7 jaar de schuld halveren. Dat betekent een heroverweging van minstens 100 miljoen euro. Anders dan u zou verwachten kan dat waarschijnlijk zonder echte bezuinigingen. Op dit moment investeren we meer, en besteden we meer, dan vergelijkbare gemeenten per inwoner doen. Als we daarmee stoppen levert dat gelijk al veel op. Bovendien gaan we dit jaar een overzicht maken van de echte probleemgebieden in onze gemeente, de mogelijkheden die we werkelijk hebben om daar wat aan te doen, en we gaan onze Begroting 2014-2017 projectmatig inrichten op het oplossen van de problemen. Op dit moment is onze verslaglegging een zooitje, waar zelfs provinciale subsidies worden opgevoerd als prestatie. We willen weten wat we doen, waarvoor we het doen, wat dat kost en wat het oplevert. Met die actie besparen we de rest. Het is natuurlijk wel zo dat de organisaties en bedrijven die tot nu toe belastinggeld van ons kregen te maken zullen krijgen met flinke verschuivingen. Daarmee bedoel ik de "grote jongens", en niet sportverenigingen of verenigingen die vooral draaien op vrijwilligers.
De grote bouwlust gaan we afremmen. We moeten oplossingen zoeken voor het Bleizo-terrein en Wilderszijde. De rente die we betalen op de bouwterreinen is zondegeld, maar een schijntje vergeleken met de bedragen die we nu op andere onderwerpen over de balk smijten. Uiteindelijk komt de bouw weer op gang, en lost dat probleem van de rente zich vanzelf op. Bij een bouwopgave hoort een schuld, maar de oorzaak van onze overmatige financiële problemen ligt elders, zoals gezegd.
Sommige dingen kosten geen geld. Onze eigen opsporingsambtenaren zullen vanaf maart treinen die op de HSL te veel lawaai maken aanhouden, de papieren controleren, en steekproefsgewijs de EC-conformiteit checken. Al sinds december 2009 is dit een onderwerp in de lokale politiek, en de overlastveroorzakers hebben voldoende tijd gehad het probleem aan te pakken. Wat ook gemakkelijk kan. Met onze eigen bedrijven en inwoners hebben we niet vier jaar geduld, dus waarom wel met gasten op ons grondgebied?
Een ander voorbeeld: de ambtenaren van de sociale dienst zullen zich dienstbaarder opstellen naar de inwoners die er gebruik van maken.
Door deze aangepaste werkwijze kunnen op termijn de lokale lasten omlaag, komt er mogelijk geld vrij voor nieuwe voorzieningen, wordt onze gemeente aantrekkelijker voor bedrijven, aantrekkelijker om te wonen, duurzamer naar de toekomst.
We winnen vooral geloofwaardigheid terug, en dat is geen moment te vroeg, want in 2014 zijn er weer lokale verkiezingen, en we willen onze inwoners motiveren in hun burgerschap. We wensen u een gelukkig, gezond en leefbaar 2013!
Categorie: Lokaal
Ik ben geïnteresseerd in uw mening:
