Lansingerland verliest kwart miljard op grond

maandag 16 september 2013 - Update 17/9*** Het Financieele Dagblad had vandaag twee artikelen die de grote verliezen op de grondwaarde koppelen aan integriteitskwesties. Logisch. Een gemeente die in deze problemen raakt is of héél dom, of het is opzet. Het is volgens mij veel gemakkelijker om een paar grijpgrage bestuurders en ambtenaren te vinden, dan tientallen héél domme mensen. Maar ik laat mij graag overtuigen. Update: Telegraaf maakt het erger dan het is.

FD baseert zich op een geheim scenariorapport van 22 mei 2013. Opmerkelijk aan het verhaal is dat het FD in een kadertje schrijft: "Bekijk op onze site het geheim rapport", met link fd.nl/bodemlozeput". Ik had dat rapport namelijk zelf nog niet. Wie het opzoekt (staat achter een wachtwoord op de FD-site) kan zien dat ze blijkbaar een geprint rapport hebben gescand, want de nietjes zijn nog zichtbaar, en er staat op elke pagina "geheim". Het is niet mijn taak om geheime rapporten te publiceren, dus ik zou zeggen, kijk daar zelf.

Het artikel berekent dat Lansingerland op een verlies van 233 miljoen afstevent, en mogelijk 286 miljoen. In december 2012 becijferde bureau Fakton dat de verliezen van gemeenten op grondposities fors opliepen. In januari 2013 bevestigde de gemeente dat: "Naar aanleiding van de berichtgeving hebben wij contact gehad met de opstellers van het onderzoek en de berekening kunnen inzien van de in het FD genoemde cijfers. Conclusie is dat het voor Lansingerland gepresenteerde cijfer van een verlies van 2.600 euro per inwoner juist is en aansluit op de in de jaarrekeningen 2008 t/m 2011 gepresenteerde cijfers."

Overigens komt Fakton op 128 miljoen aan verliezen op de grondpositie, wat vertaald is naar 2.600 per inwoner. Wie 2.600 maal de 55.500 inwoners doet van eind 2011 (de basis van het Fakton-rapport) komt op 144,3 miljoen. Ik zie niet hoe je 128 miljoen kunt delen door het aantal inwoners van 2010 (52.565) of 2011 (54.081) en uitkomen op 2.600 euro per inwoner. 144,3 Miljoen lijkt mij een mooi uitgangspunt.

In het geheime scenariorapport staat dat op de jaarrekening 2012 nog eens 15 miljoen euro verlies op de grond is genomen. B en W kiezen voor de vaststelling in november dit jaar van de begroting 2014 voor het scenario met een extra verlies van 71,5 miljoen euro. FD: "Dat kan volgens de scenariostudie net zo goed 114,5 miljoen euro zijn." Vervolgens tellen we daar de verliezen van Bleizo bij op. De gemeente heeft het over "enkele miljoenen" (FD: "dus minstens 2"), maar citeert raadslid Neeleman die toch wel op grond van de twee Rekenkamer-rapporten over Bleizo en de andere bedrijventerreinen uitgaat van een verlies van 12,5 miljoen.

Of het daarbij blijft? Het FD: "Bovendien constateert de rekenkamer dat het college er heel lang van uit bleef gaan dat eventuele tegenvallers wel door toekomstige meevallers zouden worden gecompenseerd. Maar uit het niet-openbare deel van het rekenkamerrapport zou blijken dat deze hoop kan worden opgegeven. In het ergste geval zou dat voor Lansingerland en Zoetermeer resulteren in een gezamenlijk verlies van 42 miljoen euro. Welk bedrag het ook wordt, de helft komt voor rekening van Lansingerland."

Bij elkaar dus 233 tot 286 miljoen. "Een kwart miljard" is een goede greep.

In het tweede deel van het artikel in FD staat een interview met onafhankelijk raadslid Neeleman over de opmerkelijke verbanden met de integriteitskwesties. Neeleman werd onafhankelijk nadat de fractie van Leefbaar 3B hem wilde laten tekenen voor 3 maanden monddood-zijn. De burgemeester gaf hem een geheime berisping omdat hij vragen stelde over de belangen van de inmiddels vertrokken wethouder Projecten, daarmee citerend uit een geheim verklaard besluitenlijstje van de wekelijkse collegevergadering. Het werd verder opgehangen aan dat Neeleman een burger bijstond in een gesprek met ambtenaren, wat volksvertegenwoordigers in heel Nederland gebruikelijk doen, en wat alleen niet mag als de volksvertegenwoordiger ook advocaat is of zoiets. Bij Neeleman was daar geen sprake van. Ik krijg berichten dat burgers die aankloppen bij raadsleden of ze mee willen gaan naar gesprekken op het gemeentehuis òf geen antwoord krijgen van raadsleden, òf er wordt gezegd dat dat niet mag. Ter verduidelijking: wie een kwestie krijgt met de gemeente treft aan de andere kant van de tafel vaak niet alleen de ambtenaar aan, maar soms ook een ingehuurde advocaat, betaald met gemeenschapsgeld, die het gemeente-standpunt vertegenwoordigt!

Uit de oude doos, maar vandaag actueel: waar leerde Lansingerland over het Bleizo?

Wethouder Jos van Rey van Roermond licht effecten Design en Outlet Center toe. http://plixi.com/p/90808462
— Ewald van Vliet (@EwaldvanVliet) April 9, 2011

De "Plixi"-foto is nog via Google te vinden: klik hier.

In het FD-artikel staat dat de gemeente niet wilde reageren op het artikel: "'We hebben al genoeg publiciteit', zegt de woordvoerder." Heel raar.

BNR krijgt wèl de nieuwe wethouder Financiën aan de lijn, en ik heb de indruk dat een lid van de communicatieafdeling erbij staat en aanwijzingen geeft. Hoe dan ook is het te prijzen dat deze nieuwe bestuurder uitleg geeft over de kwesties waar hij part noch deel aan had. Luister hier naar het interview.

Het is het oude riedeltje dat het allemaal de schuld is van anderen. Dat de bouwopgaven nieuwer zijn dan bij andere gemeenten is voor mij ook nieuw. Het begon toch allemaal gewoon eind jaren 80? Benieuwd hoe die smoes zich verder ontwikkelt, en wat de bronnen zijn die ervoor worden opgevoerd.

Wel maakt de wethouder een sterk punt: "Met die berekening ben ik het niet eens. Dat getal zou je bereiken als we alle gronden die we hebben, compleet zouden afboeken en als je ervan uitgaat dat je ook geen woningen meer bouwt en geen bedrijven meer naar de gemeente haalt. Nou, dat is niet realistisch. In één keer alles afboeken zou onverantwoord zijn en ook niet realistisch."

Hoe waren de waardes ook alweer ontstaan? In het kort: de gemeente koopt grond tegen een bepaalde waarde. Ze doen er iets mee, wat heel weinig kan zijn, zoals met een tractor erover rijden, of een hek neerzetten. Vanaf dat moment is de grond "in exploitatie", en stijgt de waarde. Zo lang die waarde in de pas is met andere vergelijkbare gronden is er niet veel aan de hand. De gemeente mag ambtenaren toewijzen aan het project, want die zijn zogenaamd of echt bezig met de exploitatie. Het probleem ontstaat pas als er eigenlijk niets gebeurd op de terreinen, en er ook geen zicht op is. Dan moet sinds de kredietcrisis de waarde worden teruggebracht naar een realistisch niveau. En het geld dat moet je dan terugstorten. Als dat blijkbaar niet gereserveerd is, maar uitgegeven, moet je het lenen. Lenen is nu goedkoop voor gemeenten, maar de rente gaat stijgen, en dat kost veel geld.

Het is dus goed dat nu de berekening is gemaakt. Als de gemeente niet aannemelijk kan maken dat met een paar jaar de exploitatie wordt rondgemaakt, dan zal de afschrijving moeten plaatsvinden. Overheden mogen geen fantasieverhalen op de balans hebben staan, immers.

Wat eraan te doen is, vraagt BNR zich af. Dit bedrag kan met lastenverhogingen en bezuinigingen niet worden goedgemaakt, stellen ze. Dat is maar de vraag. Laten we ervan uitgaan dat de afschrijving echt moet plaatsvinden, maar dat het 10 jaar kan worden uitgesteld, en in beetjes opgebroken. Dan praten we over 25 miljoen per jaar. Bij 15 jaar gaat het om 17 miljoen per jaar.

Zoals bekend geeft onze gemeente per inwoner aan bestedingen meer uit dan vergelijkbare gemeenten. Ik kwam in mijn boek uit op 525 euro per inwoner per jaar, ofwel 14 miljoen per jaar. Bovendien investeert Lansingerland per inwoner meer dan vergelijkbare gemeenten. Door gewoon in de pas te lopen met vergelijkbare gemeenten kan Lansingerland die 17-25 miljoen jaarlijks betalen, en na 10-15 jaar "clean" zijn van de uitgavenverslaving.

En de lasten hoeven dus niet te worden verhoogd!

De Telegraaf wil trouwens tips over dit onderwerp.

***Update 17/9: Het filmpje dat de Telegraaf gisteren liet zien is niet erg feitelijk.

* De genoemde 65 miljoen was geld van het Rijk dat hoorde bij de Vinex-opgave. Vrij te besteden. Lansingerland bouwde er o.a. een bruggetje van het Paleis op het Eiland mee.

* De schuld van Lansingerland was eind januari 2013 ongeveer 300 miljoen euro. Dat kun je overslaan per inwoner, maar dat is geen goede maat. Lansingerland is trouwens slordig met het correct doorgeven van informatie aan het CBS. Waar het nu om gaat zijn te verwachten afschrijvingen, die deels nog moeten worden verwerkt in de boeken. Het tijdstip waarop kan vroeger zijn, of later, en er is een kans dat een deel nog goed komt. In de Begroting 2013-2016 verwachte Lansingerland een schuld van 400 miljoen euro per 2016. Mede door, zo interpreteer ik ontbrekende informatie in de begroting, aankoop van nieuwe bouwgrond, voortzetting van het over-besteden en over-investeren, en nieuwe activiteiten zoals eigen woningbouwprojecten zonder projectontwikkelaar. Of dat doorgaat is de vraag, aangezien het Rijk bij onze gemeente financieel de duimschroeven aan het aandraaien is.