OPROEP: Raadsenquête "oorzaken van de schuld"

donderdag 3 oktober 2013 - Update 19:35*** Het gemeentebestuur haalt de schouders op over de schuldvraag van de grote gemeenteschuld en afschrijvingen op bouwgrond. Wel wijzen ze snel naar wie het allemaal mag betalen: de inwoners. De inwoners spreken hardop van corruptie, en "achter slot en grendel". Het is daarom nodig om antwoord te krijgen op de vraag hoe het zo heeft kunnen komen. Hier een oproep om een raadsenquête te krijgen in Lansingerland. Ik wil niet zo maar betalen voor dubieuze besluiten van de gemeente. Op zijn minst wil ik weten hoe het zo gekomen is.

Inleiding

Ik wil samen met lokale zittende, toekomstige, en oud-politici een open brief plaatsen in De Heraut en AD/Rotterdams Dagblad om duidelijk te maken dat een raadsenquête nodig is. Als het huidige gemeentebestuur dat niet oppikt, kan het onderdeel worden van de verkiezingscampagne, en in een meer gemotiveerde gemeenteraad na maart 2014 plaatsvinden.

Lansingerland is op dat gebied enigszins gehandicapt omdat hier geen "Verordening recht van enquête" bestaat, zoals in bijv. Vlissingen en Leiderdorp. Toch staat er wel iets over in artikel 2 van de instructies aan de griffier. Net als in artikel 3c van de Verordening onderzoek doelmatigheid en doeltreffendheid.

De mogelijkheid wordt dus expliciet geboden.

De noodzaak is groot, vanwege het afkalvende draagvlak voor het lokale bestuur en de lokale politiek. Het opmerkelijke verschijnsel treedt op dat bestuurders openlijk de schouders ophalen over de verantwoordelijkheid voor de financiële crisis, naar hogere overheden wijzen als probleemveroorzaker, de bevolking willen laten betalen, terwijl onvoldoende is onderzocht wat de oorzaak is.

Er is op de eerste plaats onenigheid over de totale afschrijvingen sinds 2008. Het Financieele Dagblad berekende die op 233-286 miljoen euro, samengevat als "een kwart miljard". Door bij het onderzoek van bureau Fakton recente gemeentelijke afschrijvingen op te tellen, rekening te houden met de verliezen van Bleizo (zoals de Rekenkamer aangaf) en met inachtname van twee mogelijke realistische scenario's die de gemeente zelf liet opstellen.

De gemeente berekende de afschrijvingen op 123 miljoen euro, door van een lager bedrag uit te gaan dan geactualiseerde Fakton-cijfers (die immers gebaseerd zijn op eind 2011), Bleizo niet mee te rekenen, alleen uit te gaan van een gunstig scenario, daar wat vestzak-broekzak-miljoenen elders uit de gemeentelijke administratie af te trekken, en vooral door 65-66 miljoen Vinex-bonus weg te poetsen. Een boekhoudtruuk. Terwijl Lansingerland in de eerste Vinex-fase juist een van de bevoorrechte gemeenten was met een dubbel zo grote Vinex-bonus, en dat vrij te besteden geld zeer welkom was. Zonder de boekhoudtruuks komt ook de gemeente op circa 200 miljoen afschrijvingen uit.

Zowel in het FD-artikel als de gemeentelijke berekeningen zijn verdere afschrijvingen op de bedrijventerreinen Hoefweg en Oudeland niet meegenomen, volgend uit de aanbevelingen van de Rekenkamer. Dat gaat nog om tientallen miljoenen.

Vervolgens zegt de gemeente sinds kort dat het zou komen omdat Lansingerland later in de Vinex-planning zat. Dat heb ik getoetst, en is niet aannemelijk. Op een paar duizend woningen na is aan de hele Vinex-opgave voldaan. Grond zou wel heel bederfelijke waar zijn als die paar duizend woningen 200-250 miljoen aan afschrijvingen zouden opleveren. Maar verder is duidelijk dat de gemeente zelf bouwplannen had voor nog duizenden extra woningen. En daar logischerwijs ook grond voor kocht. De bouwcrisis heeft vanzelfsprekend effect, maar vooral door de grote risico's die de gemeente nam. De gemeente speculeerde, verloor, en nou mag de bevolking het betalen.

En dat is nog niet alles. In 3B-Krant staat: "In de gemeentelijke plannen voor 2014 staat het steunen van innovaties in de glastuinbouw en investeren in onderwijs. [...] 'Goede schoolgebouwen en meer. Bijvoorbeeld in Bleiswijk faciliteren we het bestaande, aan de glastuinbouw gerelateerde VMBO/MBO onderwijs bij hun huisvesting in een nieuw en modern gebouw.'" Dat kost geld.

Ons college en het financieel stimuleren van nieuwbouw en glastuinbouw zijn geen gelukkige combinatie gebleken. Denk aan de discussies over de belangen van de vertrokken wethouder Projecten, denk aan het 3x zo grote areaal voor Greenportfuncties in Bleizo (15.000 m2) als verstandig geacht in de haalbaarheidsstudies (5.000-10.000 m2), denk aan de bouwsubsidies en kortingen voor bouwbedrijven. Is het nou de bedoeling na al die jaren van het stimuleren van de bouwsector en de tuinbouwsector, met alle problemen van dien, de inwoners te laten betalen, en dat geld weer door te sluizen?

Verder is opvallend dat onze gemeenteraad vorig jaar 4 maanden werkte aan een Zomerakkoord, met slechts 2 miljoen euro opbrengst, deels door dat weg te halen bij de inwoners. Terwijl vorige week met een pennestreek 7 miljoen werd gevonden in de administratie, en inmiddels ook nog 4 miljoen door slimmer te werken met de grond van bedrijventerrein Oudeland. 11 Miljoen in 2 weken. Waren we dat geld, toen er nog geen crisis was, gewoon kwijt? Is het weglekken van dat soort middelen de achtergrond van de 200-250 miljoen afschrijvingen? Van het verdwijnen van de 66 miljoen Vinex-bonus?

Er zijn mensen die terecht denken dat het niet fair is als alleen de inwoners van Lansingerland moeten opdraaien voor problemen, maar vinden dat de Rijksoverheid er mede debet aan is. Bij mijn boektoer vorig jaar leverde dat in Den Haag boze reacties op. Men vond dat Lansingerland, als jonge, goed opgeleide, gemeente zonder veel problemen, zich moest schamen.

De kwestie

In Binnenlands Bestuur stond in mei:

"Sommige gemeenten hebben jarenlang de waarde van hun grond voor veel te hoge bedragen in de boeken gezet. Er werd niet met een actuele of reële waarde gerekend, maar met een verwachtingswaarde: de waarde die men dacht dat de grond bij verkoop weleens zou kunnen opbrengen. Speculatie noemen we dat. Daarmee werd kunstmatig financiële ruimte gecreëerd en werden onomkeerbare stappen gezet in de gemeentelijke uitgaven."

In een normale situatie wordt grond die de gemeente koopt tegen de aanschafprijs (historische kostprijs) op de balans gezet (geactiveerd). Bij het in exploitatie nemen worden de gemaakte kosten ook geactiveerd (de zogenaamde VTA-kosten). Verder worden aan de activa normaliter jaarlijks financieringskosten toegevoegd (rentekosten). Daardoor stijgt de waarde, het zijn immers investeringen. Door de bouwcrisis kan het zijn dat de waarde op de balans hoger is dan de waarde in de markt, de werkelijke waarde. Met een officiële onafhankelijke taxatie wordt de lagere werkelijke waarde bepaald en vindt afwaardering plaats (en een aanpassing van de voorziening die de gemeente daarvoor in de boekhouding heeft).

Nu hoe het zou kunnen zijn gegaan in Lansingerland. De gemeente koopt grond. Verklaart die vervolgens "In exploitatie", verricht minimale werken, en schrijft allerlei kosten op de grond, zoals ambtenarenuren, en andere werken die nauwelijks zijdelings met de grond te maken hebben. Vervolgens wordt een "marktwaarde" aan de grond toegekend, die binnen voor de accountant aanvaardbare marges ligt. Het geld dat ermee wordt verdiend gaat naar commissies, andere investeringen, en uw fantasie gaat vast verder dan de mijne. Vervolgens blijkt te boekwaarde hoger dan de werkelijke waarde, en moet het inmiddels uitgegeven geld weer ergens vandaan komen: de inwoners.

Hoewel het voorstelbaar is dat het niet na te gaan is in hoeverre men dubieus gehandeld heeft, en het vast zo zal zijn dat er grote vrijheid is voor gemeenten om allerlei kosten als VTA-kosten op te voeren, denk ik dat op zijn minst een poging moet worden gewaagd. Uiteindelijk is het heel moeilijk om patronen in de diverse financiële verslagen te verbergen.

Oproep

Er is al een dieptescan gaande naar de uitgaven van de gemeente, een deel van het citaat uit Binnenlands Bestuur. Ik wil een onderzoek naar de ontwikkeling van de boekwaardes van de bouwgrond, en de opgevoerde VTA-kosten.

Dit is een oproep aan oud-politici, toekomstige politici en zittende politici van Lansingerland en de 3B-gemeenten om over een week een open brief te plaatsen in De Heraut en het AD/Rotterdams Dagblad voor een raadsenquête. Het gaat er niet om of u alle overwegingen en stellingnames die hierboven staan onderschrijft. De brief zal wat mij betreft niet veel meer zijn dan het citaat uit Binnenlands Bestuur en het verzoek voor Lansingerland de ontwikkeling van de boekwaardes van de bouwgrond, en de opgevoerde VTA-kosten te onderzoeken.

Het ligt voor de hand dat nieuwe politieke partijen dit verzoek ondersteunen, daarmee afstand scheppend tot de "oude politiek" die het allemaal liet gebeuren. Toch hoop ik dat die inzien dat het voor het draagvlak van de lokale politiek belangrijk is dat zoveel mogelijk partijen dit steunen.

Aanvullingen en verbeteringen zijn welkom, een conceptbrief kan snel klaar zijn, zodat er ruim de tijd is voor alle belangstellenden om de tekst aanvaardbaar te krijgen voor een zo groot mogelijk aantal partijen.

Update 19:35*** D66 laat weten bij de Kadernota ook te hebben verzocht om een raadsenquête. Dat voorstel haalde het toen niet. Zie hier het verslag in de Heraut, en hier het verslag van de vergadering (blz. 10).

Het onderwerp van de raadsenquête van D66 was erg breed. Het lijkt mij dat het beperkt moet blijven tot een zo klein mogelijk onderwerp dat kostenefficiënt niet op een andere manier kan worden onderzocht. Wat niet wil zeggen dat D66 niet goed bij de les was!

Categorie: Lokaal