Smits in NRC: Efficiënter campagnevoeren

dinsdag 28 januari 2014 - Wie zich afvraagt waar dat tweede boek "Het Einde van Lansingerland" nou blijft, kan vandaag kijken op de voorpagina van NRC Handelsblad en blz. 4 en 5. De afgelopen maanden was ik vooral bezig om met de Stichting Politieke Academie voor politieke organisaties 2,7 miljoen kiezers in kaart te brengen. Zodat ze efficiënter campagne kunnen voeren.

Komende vrijdag ben ik van de (k)luchtiger kant te zien bij Kanniewaarzijn van de VARA, op Nederland 1 om 22:40. Over de missers van Bleizo. Bijna nog voor in de cel beland... Klik hier.

Klik hier voor het webartikel van NRC Handelsblad. Dat "precies weten" moet u met een schep zout nemen: ik denk dat ik een statistisch betrouwbaar houvast kan geven aan politieke organisaties.

Het is de tweede voorpagina met mijn naam, sinds juli 2010. Nu zelfs bijdrage van correspondent uit VS als toelichtend kader. Berecool!

Het verkiezingsonderzoek is een spin-off van dit blog, en kwam in een stroomversnelling door de problemen met de telling bij de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam in maart 2010. Een artikel van dit blog werd toen overgenomen door NRC Handelsblad, en een plan gesmeed om de bolletjeskaarten die ik had gemaakt uit te breiden tot heel Nederland voor de Kamerverkiezingen van juni 2010. Dat bleek een enorme klus, die ik vooral samen klaarde met Arlen Poort van NRC. Op vrijdag 16 juli 2010 was het voorpaginanieuws dat voor het eerst alle stembureaus op de kaart te zien waren, met allerlei staatjes en andere info erbij, door de goede werken van Arlen. Wat bleek: de regeercombinatie Paars Plus zat vooral in de grote steden. Vooral in de Randstad. Op maandag werden de onderhandelingen afgebroken. Toeval, natuurlijk.

Ik maakte later bolletjeskaarten voor andere Rotterdamse verkiezingen, en die bleken nogal op elkaar te lijken. Maar er was geen landelijke database.

De combinatie VVD/CDA+PVV (evenzeer geografisch zeer bepaald) plofte in 2012, en met Arlen bracht ik de tweede serie landelijke uitslagen online. Die was sneller klaar, gelukkig. Nu was te zien dat politieke partijen ook landelijk tamelijk stabiel zijn in hun wingebieden.

Eind vorig jaar was er een wetenschappelijke publicatie in Urban Studies samen met Wouter van Gent en Elmar Jansen van de Universiteit van Amsterdam naar de PVV. We gebruikten marxistische theorieën om de analyseresultaten te verklaren. PVV-kiezers wonen vaker in de wat oudere Vinex-wijken. Dat was op CBS-buurtniveau.

Sinds 2011 ben ik bezig met een promotieonderzoek naar dit verschijnsel, en heb inmiddels een serie computerprogramma's geschreven om allerlei grote databestanden aan elkaar te plakken, en er analyses op uit te voeren tot op postcodeniveau. Het tijdschrift Vers Beton besteedde er al uitgebreid aandacht aan, en via die site kunt u spelen met de online kaarten van Delfshaven.

Om dit allemaal ter beschikking te stellen van het publiek, werk ik bij de Stichting Politieke Academie. We hebben inmiddels voor politieke organisaties in meer dan 20 gemeenten de analyses gemaakt, wat neerkomt op 2,7 miljoen opgeroepen kiezers. Analyses van zowel de raadsverkiezingen als Kamerverkiezingen. Het gaat mij niet alleen om die politieke organisaties. Ik denk ook dat de kiezer er beter van wordt als die wordt aangesproken op lokale problematiek en oplossingen, en niet met algemene foldertjes.

Die virtuele reis door al die gemeenten is een soort safari. Er is van alles uit te halen. Meest voor de hand liggend is dat de kiezer niet zo op drift is als vaak wordt gesteld. Immers: de stemmen komen over het algemeen uit dezelfde gebieden.

Belangrijker is om hieruit af te leiden dat de kiezer over het algemeen blijkbaar een goed beeld heeft van wat zij/hij stemt, en waarom. Als de kiezer zo maar wat zou doen, of in verwarring zou zijn, dan zou je die stabiliteit niet zien.

Ook blijkt het bijvoorbeeld makkelijker om de analyse te maken als er meer partijen meedoen, dan wanneer er weinig meedoen. In sommige gemeenten doen maar een handvol partijen mee. Dan is het voor de kiezer blijkbaar moeilijker om goed te kiezen. Je ziet dat er dan wel een soort "op drift" ontstaat: kiezers die graag PvdA stemmen, stemmen VVD als PvdA niet meedoet en ze de rest blijkbaar niks vinden.

Ook is iets te zeggen over opkomst: je kunt als gemeente wel vinden dat de kiezer moet gaan stemmen, die doen dat pas als ze daartoe overtuigend worden opgeroepen. Bijvoorbeeld door een geloofwaardige boodschapper, die zich heeft verdiept in de wijkproblematiek.

Er zijn gemeenten die geld uittrekken voor opkomstbevordering. Amsterdam is zo'n voorbeeld. Ze gaan zich richten op allochtonen.

Maar als ik dan kijk naar mijn analyse van opkomst van de Kamerverkiezingen vorig jaar, dan zie ik dat in Amsterdam niet-stemmen samenhangt met de gemiddelde leeftijd in de stad. Hoe hoger de gemiddelde leeftijd in een straatgedeelte, hoe lager de opkomst. Al is er negatieve druk uit gezinnen met kinderen, nieuwe kiezers en de groep tot 44 jaar.

En dan nog: niet-stemmen komt vaker voor in de wingebieden van PVV, SP, 50Plus en PvdA. Net als Maurice de Hond al vond vorig jaar augustus. Hij vond niet PvdA, maar dat kan een Amsterdams verschijnsel zijn door de lokale populatie. In wingebieden van VVD, D66 en GroenLinks is de opkomst veel beter.

De logische verwachting: als de gemeente erin slaagt de opkomst te bevorderen, komen naar verhouding meer PVV, SP, 50Plus en PvdA-kiezers naar de stembus, waardoor het percentage VVD, D66 en GroenLinks daalt. Op kosten van de belastingbetaler.

Er is nog veel meer, maar dat komt nog wel.

Bekijk de filmpjes op de site van de Stichting Politieke Academie voor meer uitleg. Vooral de drie webinars. De twee instructiefilmpjes zijn meer geschikt voor gebruikers.

De grote vraag van mede-onderzoekers zal vooral zijn: kun je stembusuitslagen uit elkaar trekken en toewijzen aan kleinere eenheden, in verband met de zogenaamde "ecologische fout". Mijn antwoord: ja en nee. Wie heel puur wil zijn: nee, dat kan niet. Maar dan kom je nergens. Uiteindelijk gaat het er nu om dat politieke organisaties, die hun gemeente goed kennen, een nader houvast krijgen om te bepalen waar wel en niet de meeste kans is op kiezers. Als ik onzin lever, dan zullen ze dat naar verwachting zo zien. Dat is nog niet gebeurd.

Binnen de berekeningen in de software worden allerlei toetsen gebruikt om de statistische betrouwbaarheid te beheersen. Incl. de "alternatieve hypothese".

En dit gaat verder dan waar ooit de "ecologische fout" een discussiepunt mee werd. Ooit maakte iemand de fout door de stem op Democraten in verband te brengen met het percentage zwarte kiezers. Het is namelijk mogelijk dat het slechts puur een statistisch verband is, en er in feite omgekeerde relaties zijn.

Statistisch kun je allerlei (niet bestaande) verbanden uitrekenen. Zo bleek ooit een samenhang tussen het aantal ooievaars en het aantal geboortes in een gebied.

Mijn aanpak verschilt in dat ik in eerste instantie niet zoek naar een verklaring, maar probeer het patroon van stembusuitslagen te matchen met een combinatie van patronen van andere gegevens over het lagere geografische niveau van de postcode en buurt (leeftijd, samenlevingsvorm, inkomen, enz., enz.). Die combinatie is dan te zien als het "DNA" van een politieke partij. Ik leg niet één zelfgekozen factor langs de stembusuitslagen, maar laat software het meest optimale mandje samenstellen. Voor de purist is dat nog steeds hetzelfde, dat respecteer ik.

Die uitkomst is vervolgens te interpreteren, met gebruik van ander onderzoek, en andere uitslagen, en in het achterhoofd dat uiteindelijk uitspraken over postcode-kenmerken moeilijk te verbinden zijn met stemgedrag van een individuele kiezer. Het is een item in het promotieonderzoek. De interpretatie is hoe dan ook niet het belangrijkste. Het gaat om het sommetje, dat een uitkomst heeft, dat in een plaatje kan worden gegoten.

In het promotieonderzoek staat de vraag centraal hoe het kan dat uitslagen tamelijk geografisch stabiel zijn, terwijl de einduitslagen zo fluctueren.

Categorie: NatioEuro