Vingerafdrukken op de Vinex - revisited

maandag 14 april 2014 - Mede op verzoek van lezers van dit blog heeft de gemeente een onderzoek laten doen naar de Vinex-historie. Dat is net online verschenen. De eerste indruk is positief, maar de hoofdauteur werkt de vingerafdrukken van zijn vorige werkgever weg. Even wat daarover. Voorzichtig lezen, kostbaar materiaal.

Het rapport van de gemeente staat hier.

Iets meer dan twee jaar geleden heb ik wat pogingen gedaan om de historie van Vinex op dit blog weer te geven. De tijdbalk kwam uiteindelijk bij VVD-minister Ed Nijpels.

In oktober 2013 riepen een aantal politici op tot een raadsenquête naar de historie van de problemen.

Hoewel het rapport een mooi overzicht geeft van de verwevenheid van de gemeenten met projectontwikkelaars (met naam genoemd), de opzet om winst te maken (dus: grondspeculatie), is de samenvatting zoals die vaak is: toegeschreven naar de wensen van de opdrachtgever. En dus staat er onder punt 1:

"De Vinex-opgave voor de gemeenten Bergschenhoek en Berkel en Rodenrijs is een direct gevolg geweest van het rijksbeleid ten aanzien van de verstedelijking van Nederland in de periode 1995-2005. Het rijksbeleid was dwingend; Bergschenhoek en Berkel en Rodenrijs werden aangewezen als bouwgemeenten in het kader van de Vinex."

Tja, en dat wordt nou net niet helemaal gedekt door het rapport zelf. Er gaat immers het nodige aan vooraf. De omvang van de Vinex-operatie maakt al duidelijk dat die niet uit de lucht kwam vallen. In paragraaf 6.2 van het rapport staat dat in de eerste nota's uit 1990 al kaartbeelden waren opgenomen van de beoogde nieuwbouwlocaties. Dat komt overeen met "Vinex - een morfologische verkenning", waarin staat (blz. 24, of blz. 12 van de PDF) dat de uitleggebieden indicatief zijn ingetekend op de bijbehorende kaartbeelden.

Op blz. 68, of 34 van de PDF, staat de herkomst van de plannen: "Al in de jaren 1980 werkte de provincie Zuid-Holland aan voorstellen voor woningbouw in het gebied tussen Den Haag en Rotterdam. Het openbaar vervoer zou de ruggengraat van de nieuwe woongebieden moeten worden. Ten tijde van het voorbereiden van de Vinex-convenanten werden deze ideeën verder uitgewerkt. In het gebied tussen de twee steden zouden geheel nieuwe woongebieden gebouwd worden, zoals Ypenburg (bij Den Haag) en Emerald (bij Delft). Daarnaast zouden de bestaande dorpen Pijnacker, Berkel, Rodenrijs en Bergschenhoek worden uitgebreid."

De uitbreiding van Bergschenhoek was, volgens de Morfologische Verkenning, bedoeld als "toevoeging aan de woningvoorraad van het Rotterdamse stadsgewest".

Het is daarom niet vreemd dat de grote machtsspeler in die tijd, het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam, daar een rol in had. In die tijd was er een machtsblok rond burgemeester Peper, wethouder Kombrink (OBR) en wethouder Simons (Haven). Dat werd pas gebroken door de bonnetjesaffaire, eind jaren negentig, waar het hele stadsbestuur (op de GroenLinks-wethouder na) bij was betrokken. Als eindredacteur van De Vrije Rotterdammer kreeg ik destijds wat kijkjes achter de schermen.

OBR financierde de verwerving van grond mee in Berkel en Rodenrijs, volgens de "Beleidsnotitie Faseringsmodel" uit 1997. "Zonder inhoudelijke invloed", staat er angstvallig bij op blz. 6.

En wie werkte van 2000 tot 2006 bij het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam, volgens zijn LinkedIn-profiel als "Directeur Ontwikkeling, Verantwoordelijk voor ruimtelijke en economische ontwikkeling"? Precies, de opsteller van het historische Vinex-rapport.

Je zou denken dat hij er toch meer van zou weten? In het rapport staat onder paragraaf 6.1 wel iets erover, maar de betrokkenheid van het OBR (en de Rotterdamse Dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting, DS+V) bij het Integraal Plan Noordrand (IPNR) en de betekenis daarvan voor de plannen in Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek komt niet aan de orde. Heel typisch. Zo kan zo'n samenvatting erg vingerwijzen naar het Rijk, en de oud-werkgever van de opsteller vrijpleiten.

Volgens blz. 107 van het boek "Rotterdam herzien: dertig jaar architectuur, 1977-2007" was er al in 1987 een structuurvisie met daarin alle elementen die bepalend waren voor de noordrand: de A16/A13, met een verplaatst vliegveld.
Daarbij hoorde een aantal waterpartijen, zoals de Boterdorpsche Plas, in wat we nu kennen als Wilderszijde. Het historische rapport is over die datering wat onhelder op blz. 15.

Zie ook mijn artikelen van 2 jaar geleden, en het boek Lot van Lansingerland.

Er is nog een element dat onvoldoende naar voren komt. Bekend is dat topambtenaren eind jaren 80 al lekten naar projectontwikkelaars over de nieuwsbouwlocaties. In Trouw in 2002 deden ze of dat een gerucht was. Feit is dat in 1995 de minister van VROM bij zijn collega van Financiën klaagde:

"Het oppervlak van de in het kader van Vinex gereserveerde gronden voor uitleglocaties is ca. 9500 ha, uitgaande van 30 woningen per ha. Uit ingewonnen informatie naar de door grote projectontwikkelaars/beleggers ingenomen posities is het aannemelijk dat ca. 50% van het totale oppervlak van Vinex-uitleglocaties door hen op basis van economische eigendom is verworven. Daarnaast wordt geraamd dat voor ca. 15% van het oppervlak van Vinex-uitleglocaties door hen een optie verkregen is. De opties zouden betrekking hebben op ca. 1425 ha."

Ik schreef daar al eerder over. Maar het historisch onderzoek doet net alsof het allemaal pais en vree was tussen de ontwikkelaars hier (blz. 14):

"Een drietal projectontwikkelaars was betrokken bij veel van de plannen in Bergschenhoek, deels omdat ze van oudsher betrokken waren bij de woningbouw in de gemeente (zoals B.) of omdat ze voor de ontwikkeling waren aangetrokken zoals Bouwfonds Woningbouw en de Gelderse Bouw- en Vastgoedmaatschappij (Z. BV). De gemeente werkte voordat de crisis in 2008 uitbrak in goede samenwerking met deze partijen aan de woningbouw en aan de benodigde verwerving van gronden."

Zo wordt onvoldoende duidelijk hoe nu zo plotseling, terwijl alle haalbaarheidsstudies aangaven dat dat juist NIET moest gebeuren, toch de hele Boterdorpse polder (Wilderszijde) in ontwikkeling werd genomen. Het rapport doet dat af als een "ongelukkige keuze" (blz. 26, of blz. 28 van de PDF).

Ook dat o.a. de gemeente Berkel en Rodenrijs in het Erratum bij de nota uit 1997 stelde dat achteruit werd geboerd, staat niet duidelijk in het historisch onderzoek. De gemeente schreef:

"Hoewel een aantal locaties in Berkel verliesgevend is vanwege hoge verwervingskosten en hoge kosten van infrastructuur is het wellicht mogelijk rendabele "deelexploitaties" daaruit te lichten."

Het laatste is er dus zeker niet over gezegd.

Nog een tip: doet u voorzichtig met lezen? Het onderzoek kostte 70.000 euro, en het zijn 114 bladzijdes, dus dat is 614 euro en 4 cent per pagina.

Categorie: Lokaal