Minister probeert het opnieuw met beloftes HSL

maandag 19 december 2011 - Update 20/12*** Het HSL-dossier is een dossier van herhalingen. Volgens RTV Rijnmond zijn vandaag opnieuw beloftes gedaan die doen denken aan beloftes van 2 jaar geleden. De Rijksoverheid weigert pertinent regelgeving na te leven. De burgemeester van Lansingerland is blij met een dooie mus.

Volgens RTV Rijnmond is vanmorgen een delegatie van de gemeente Lansingerland op het ministerie geweest om beloftes aan te horen. Begin januari zal alles in een brief staan. De minister denkt aan raildempers en aanpassingen van de geluidsschermen. Volgens het meer dan een half jaar geheim gehouden Lloyd's rapport werken alleen geluidsschermen goed tegen de herrie, en zijn raildempers vooral duur. Overkapping van de HSL, zoals werd gesuggereerd door het comité Stop Geluidsoverlast HSL, zal niet gebeuren.

Volgens RTV Rijnmond is nog steeds niet zeker of de in 2003 bestelde treinen van AnsaldoBreda aan de geluidsnormen gaan voldoen. Verder heeft de minister toegezegd dat geluidsmetingen worden verricht om te kijken of de maatregelen werken.

In november 2009 beloofde de vorige minister ook al allerlei maatregelen, die zouden worden begeleid door metingen. Een paar maanden geleden moest de minister eindelijk ook toegeven dat de herrie buiten de perken was.

De dienstregeling 2012 wordt gewoon ingevoerd, en de snelheid en het aantal treinen opgevoerd. De enige beperking is nu dat op de HSL alleen treinen kunnen rijden die het voltage aan kunnen van die lijn, wat anders is dan op andere lijnen. En de treinbeveiliging is van een moderner type dan elders in Nederland. Er waren een aantal locomotieven geleasd (Traxx), maar die zijn allemaal ingezet.

Vorige week kreeg ik een mail om nog eens uit te leggen hoe het ook alweer zit met de regelgeving. Daarom een korte Q&A.

1. Waarom is er zoveel gedoe over de herrie van de HSL?

Voor de meeste spoorlijnen bestaan geen bijzondere geluidsmaxima. De HSL is een grote uitzondering, omdat die, mede naar aanleiding van de besluitvorming over de tunnel door het Groene Hart, en de Bos-variant (treinen vooral over bestaand spoor, en langs snelwegen in plaats van door het Groene Hart) zeer veel aandacht gaf aan de overlast.

Vervolgens is men gaan rijden met andere treinen, op andere snelheden, in andere frequenties, op ander spoor, dan gepland (volgens de vorige minister). De geluidsmaatregelen die zijn getroffen werken bovendien niet behoorlijk, of zijn zelfs niet zo uitgevoerd als afgesproken (volgens het hierboven genoemde Lloyd's rapport).

Wel zijn er op basis van de oorspronkelijke plannen zeer veel woningen gebouwd, dicht tegen de HSL aan. Die woningen zijn berekend op de afgesproken maximale herrie. Voor het binnenklimaat van woningen (hoe stil het is) zijn ook wettelijke maxima vastgelegd.

2. Hoe krijgen ze treinen binnen de geluidsmarges?

Spoor en materieel worden eerst ingemeten. Dat komt in een boekje te staan. Vervolgens wordt een dienstregeling opgesteld die niet meer herrie maakt dan toegestaan. Dat staat allemaal in het Reken- en Meetvoorschrift. Lees de toelichting op hoofdstuk 4, op blz. 9, 3e kolom.

Dat je bij een regelmatige dienstregeling maar van één dag hoeft te weten hoeveel herrie er wordt gemaakt, bijvoorbeeld. Je hoeft dus niet een jaar lang te meten.

Een bladzijde verder staat: "De representativiteit en bruikbaarheid van de resultaten van een akoestisch onderzoek staan of vallen met de realiteitswaarde van de gehanteerde verkeersvariabelen. De primaire eis die aan een akoestisch onderzoek moet worden gesteld is dat het zo nauwkeurig mogelijk de (toekomstige) geluidsbelasting aanduidt. Dit zal slechts het geval zijn als niet alleen optimale aandacht wordt besteed aan de akoestische aspecten, zoals bodemdemping en reflectieinvloeden, maar als ook aan het onderzoek een deugdelijke opgave, meestal gebaseerd op een prognose, ten grondslag ligt. Voorkomen moet worden dat geluidwerende maatregelen, die aan de hand van de resultaten van een akoestisch onderzoek worden genomen, na enkele jaren onvoldoende effectief blijken te zijn, als de verkeersintensiteiten – en dus de geluidsbelastingen – hoger zijn dan aanvankelijk was geschat."

Zie ook blz. 5 over het bevoegd gezag, en wat dat moet doen om het geluidsonderzoek goed te doen. Het gaat om het zo goed en realistisch mogelijk bepalen van de geluidsbelasting.

3. Doen ze dat ook zo?

Ja. Voor een gelijksoortige kwestie in Arnhem zei ProRail dit:

"V: De keuze voor berekeningen i.p.v. metingen geeft een verkeerd beeld van de actuele situatie. Waarom worden er geen metingen achteraf uitgevoerd?
A: In overeenstemming met de Wet geluidhinder is er in het akoestisch onderzoek behorend bij het TB Sporen in Arnhem gebruik gemaakt van berekeningen in plaats van metingen. Met berekeningen wordt een gemiddelde situatie berekend voor de verschillende periode van de dag. Verder is er in het TB gekeken naar de situatie over 10 jaar (planperiode). Om de toekomstige situatie te kunnen bepalen dienen er modelmatige berekeningen uitgevoerd te worden met
behulp van rekenmodellen. De systematiek die binnen het TB is gehanteerd is een geëigende methode om het geluidsniveau binnen nog te realiseren projecten te bepalen. Metingen achteraf maken van deze systematiek geen deel uit."

Geen metingen achteraf dus. Vantevoren maken ze een plan. Uit onderzoek is gebleken dat, als ze het nameten, ze daar binnen 1% van de werkelijke geluidsproductie zitten.

4. Doen ze dat ook zo voor de HSL?

Nee. Ze zijn gewoon gaan rijden in 2008, en sinds december 2008 zijn de eerste klachten ook binnengedrongen in de politiek. Vanaf september 2009 wordt er met een dienstregeling gereden. In november 2009 verscheen het eerste rapport (van TNO) waar in stond dat die dienstregeling het niet een jaar zou kunnen worden gereden. Vervolgens is er door de ministers gemorreld aan wat "een jaar" is. Dat was opeens niet september-september, maar kalenderjaar. Met veel kunst- en vliegwerk (en hoge onderhoudskosten) zijn de tijdelijke treinen (speciale Traxx-locomotieven met oude intercity-rijtuigen) aangepast, waardoor ze inderdaad stiller werden. Maar omdat ze er steeds meer lieten rijden, liep de herrie weer op.

De minister constateerde dat de normen werden overschreden, maar de exploitant liet vervolgens de Thalys met 300 km/uur rijden, terwijl in de rapporten was uitgegaan van 160 km/uur. Voor 2012 is een dienstregeling voorzien met meer treinen dan in september 2011.

De norm wordt steeds over een jaar bekeken. In januari 2011 reden minder treinen dan in september 2011. Het gemiddelde van die dienstregeling ging op 1 punt over de norm heen. En op 2 punten bleef het er net onder. Als je de dienstregeling van september 2011 een heel jaar lang zou rijden, dan zou dus op alle drie punten de norm worden overschreden. Maar, de snelheid is opgevoerd, en er zijn nog meer treinen gepland. Gezien vanuit de omwonenden wordt 2012 dus een rampjaar.

Normaal gesproken betekent het bepalen van het gemiddelde dat drukke en wat minder drukke perioden tegen elkaar wegvallen. Echter, bij de HSL is sprake van het opvoeren van een dienstregeling. De periode waarin de Traxx-intercity combinaties nog niet waren aangepast, en de periode sinds pakweg september 2011 zijn maanden waarin de omwonenden met overmatige herrie te maken hadden.

Door het naleven van de regelgeving wordt de HSL dus stiller.

In de diverse meetsessies en bureaurapportages sinds 2009 is voldoende informatie beschikbaar om nu meteen de HSL tamelijk goed te laten voldoen aan de geluidsnorm van 57 dB(A).

Maar de minister wil liever een trial-and-error systeem, dat geen vergelijking heeft in Nederland. Iets anders dan gebruikelijk, afwijken van de regels.

5. Maar waarom houdt de minister zich niet aan de regels?

Het bevoegd gezag hoort dat eigenlijk uit zichzelf te doen. Maar wil het niet. De Tweede Kamer zou dat moeten controleren, maar doet dat niet. Alleen de VVD stelde een ultimatum. Het CDA is een goede tweede. De PvdA houdt het vooralsnog bij het stellen van vragen, en gaat ervan uit dat eind 2012 alles is opgelost.

Omwonenden en gemeenten hebben voor de rechter geprobeerd de minister te dwingen, maar de rechter vond dat de regels niet afdwingbaar zijn. Wat vreemd is, want het kan toch niet de bedoeling het bestuursrecht te voorzien van allerlei sancties. Het opstellen van regels zou voldoende moeten zijn. Vooral omdat het Reken- en Meetvoorschrift steeds wordt gehanteerd in de diverse rapporten.

De Tweede Kamer kan overigens wel de minister dwingen de regels na te leven. De Tweede Kamer stelde die regels immers vast. Ze werden gepubliceerd in de Staatscourant.

6. Wat kunnen omwonenden nu verwachten?

Waarschijnlijk richten de maatregelen zich nu op het ene punt waar in 2011 de norm werd overschreden. Dat kost veel geld. Vervolgens blijkt eind 2012 dat ook op andere punten de geluidsnorm wordt overschreden. Bovendien zijn er niet alleen in Lansingerland knelpunten met de herrie, maar ook in Roelofsarendsveen, Rijpwetering, Hoogmade, Hazerswoude,
Zoetermeer, Breda en Zevenbergschen Hoek (door de minister genoemd als knelpunten bij Kamervraag 27 hier).

En dan begint alles weer van voren af aan.

Om het goed te doen is ongeveer 1,5 miljard nodig. Maar dan moet de minister niet nu geld verspillen aan hap-snap oplossingen.

Of er een dak op de bak komt of niet, dat is volgens de regels meer een probleem van de minister dan van de omwonenden. Zonder dak op de bak mogen er minder treinen minder hard rijden. De minister draait het om, en dat zou eigenlijk niet mogen.

Update 17:40: Een lezer wijst op dat in het Lloyd's rapport wordt gewezen op de beperkingen van raildempers. Zie blz. 14 en verder. De geluidsreductie is maximaal 3 dB(A). Bij de snelheden op de HSL is het mogelijk maar 2 dB(A). In het rapport staat: "Uit informeel overleg met Infraspeed is gebleken dat raildempers tot op heden niet zijn beschouwd als mogelijke maatregel."

En zo keerde de delegatie van de gemeente Lansingerland weer huiswaarts...

20/12: Gisteren in de namiddag kwam ook een telefoongesprek met de burgemeester van Lansingerland online bij RTV Rijnmond. Daaruit blijkt dat voorlopig de minister juist niet inzet op geluidsschermen. Er komt in januari een brief met een tijdpad. De minister zegt wel dat ze afhankelijk is van de komst van de nieuwe treinen van AnsaldoBreda.

De burgemeester toont zich tevreden. Mooi. Eind goed, al goed.

(Noot: die nieuwe treinen hebben dus absoluut niets te maken met het oplossen van welke geluidsproblemen dan ook, ze worden er hooguit groter van)

Categorie: NatioEuro