Boekhoudfraude bij gemeente Lansingerland?

zaterdag 21 april 2012 - Updated 22/4*** Voor het blog ben ik bezig geweest met een tijdlijn om de financiële
problemen van Lansingerland helder te krijgen. Maar er klopt iets niet in het verhaal. Donderdagavond hoorde ik een verklaring die het verhaal kloppend maakt. Maar dat leidt tot de conclusie dat de gemeente willens en wetens begrotingen en jaarrekeningen verkeerd voorstelt. Is er sprake van boekhoudfraude?

Uit het verhaal van de bouwwethouder bij RTV Lansingerland blijkt dat ongeveer de helft van de bouwproblematiek zit in het project Wilderszijde. Dat levert de grootste bijdrage aan de financiële problematiek van onze gemeente.

De tijdlijn van Wilderszijde begint al in 1987. Al is het met kromme redeneringen, en kun je met de kennis van nu "domme" besluiten constateren, dat verhaal is wel thuis te brengen. Op één belangrijke kwestie na.

De plannen uit 1987 leidden vrij logisch tot opname in de Vinex-opgave. Al was het onder de voorwaarde van verplaatsing van het vliegveld, en draaiing van de startbaan. Het is dus de vraag of de pakweg 1.000 geplande woningen daadwerkelijk doorgang konden vinden, nadat halverwege de jaren negentig duidelijk werd dat het vliegveld bleef liggen waar het ligt.

Niettemin ontstonden daarna plannen voor uitbreiding van het aantal woningen naar Wilderszijde Zuid. De bouwopgave onder Vinex werd teruggebracht van 1.050 naar 790, maar het totaal aantal woningen opgetrokken naar 2.650 plus 3 hectare voorzieningen.

En dat niet alleen: er werd grond overgenomen van een projectontwikkelaar, die in ruil daarvoor een bouwclaim kreeg. Dat kan ik niet rijmen. Dat een gemeente eventueel een zooi tuinders uitkoopt, en hoopt alsnog enige winstmarge te krijgen op de onaantrekkelijk gelegen bouwgrond, dat is nog enigszins te verklaren. Maar als de winstmarge al is genomen door die projectontwikkelaar, dan is er toch geen algemeen belang te verzinnen?

Ik had dat willen vragen in een gesprek met de bouwwethouder, omdat die sinds 1993 als privépersoon en sinds 1994 als politicus de meeste inhoudelijke kennis heeft vergaard over het onderwerp. Maar die zegde de gemaakte afspraak af.

Afgelopen donderdag sprak ik een ander persoon die in die tijd in Bergschenhoek politiek actief was. En die gaf, overigens zonder onderbouwing, een verklaring die wel logisch past in het verhaal. Een politicus zou het onderhands geregeld hebben met een projectontwikkelaar. De genoemde naam maakte het aannemelijk, maar die plaats ik hier niet, omdat het toch uiteindelijk alleen roddel en achterklap is. Maar wel in de context dat de gemeente Bergschenhoek eind jaren negentig tot 2001 ernstig in het ongerede is geraakt. Ik had daar al eerder op dit blog over geschreven, maar ik wil daar niet de nadruk op leggen.

Het gaat immers niet om wie dat dan gedaan zou hebben. Of dat al helder te krijgen is, is ook maar de vraag. Vandaag vond ik op de website van de gemeente een openbaar document, waarin passages knullig zwart gemaakt waren door de achtergrond dezelfde kleur te geven als de letters. Maar die waren digitaal gewoon aanwezig. Het document was ook door Google opgenomen en geïndexeerd. Een deel betrof een gedetailleerde beschrijving van allerlei partners in een veel kleiner bouwproject. Handelend onder allerlei namen, grond overdoend aan elkaar. Tureluurs werd ik ervan. Met Wilderszijde zal dat vast nog erger zijn. Ik heb de burgemeester onverwijld op de hoogte gesteld van de ongetwijfeld onbedoelde openbaarmaking. Al was die heel inzichtelijk voor de complexiteit van de materie.

Veel belangrijker is wat het onderhands regelen van bouwgrond en bouwclaims betekent voor ons anno 2012. Het is tekenend dat allerlei plannen sinds 1987 tot uitvoering zijn gebracht, of in uitvoering zijn genomen. Behalve dat hele grote plan van Wilderszijde. Is het een muurbloempje dat wacht om geplukt te worden? Of een winkeldochter die nooit zal worden verkocht?

Het is aannemelijk dat een groot deel van de grond van Wilderszijde niet de waarde heeft die eraan wordt toegekend. Het is ingeboekt als bouwgrond, er is aan gewerkt om te verkavelen en bouwrijp te maken, maar uiteindelijk is het niet meer dan een project als gelijk aan grondspeculatie in de woestijn van Arizona: een fantasie. Het zijn eigenlijk nog steeds weilanden. Misschien geschikt als bedrijventerrein, maar ja, daarvan zijn er al zoveel. En het zou dus ook op de gemeentelijke balans moeten staan als "weiland". Inboeken tegen de prijs van de werken die de gemeente al heeft uitgevoerd, pakweg 30 miljoen euro, plus de prijs van weiland, is ook onlogisch.

Weet de gemeente dat Wilderszijde is overgewaardeerd? Het is aannemelijk van wel. De boekhoudkundige constructie (Münchhausen-truuk) om de uitvoering van de bouwplannen nog 10 jaar uit te stellen is een teken. Waarom zou een bouwplan dat al wacht sinds 1987 niet vóór 2012 tot uitvoering komen, en wel ná 2021? Een ander teken is dat de gemeente grote moeite had, zo is mij verteld, om een taxateur te vinden bij de door de gemeente gewenste grondprijs. Dat lukte uiteindelijk pas bij de derde op 31 december 2011. Volgens mij is het gebruikelijk dat een onafhankelijke taxateur een taxatie uitbrengt, en dat is het dan. Is de taxateur verteld over de aangescherpte regels sinds 2007 dat er eigenlijk niet meer gebouwd mag worden op Wilderszijde vanwege het vliegveld. Met als enige uitzondering dat bestaande plannen door mogen gaan. Als je die 10 jaar in de ijskast zet, hoe "bestaand" zijn die plannen? Dat ze mogen doorgaan wil niet zeggen dat ze ook praktisch uitvoerbaar zijn. Wat als de aankoop de oorsprong zou hebben in een besluitvorming die meer gericht was op een transactie zonder belang voor de voormalige gemeente Bergschenhoek (zeg ik dat mooi zo?), is de balanswaarde dan niet van meet af aan geflatteerd?

Inmiddels hoor ik ook dat Rotterdam-The Hague Airport werkt aan verdere uitbreiding van de luchthaven. Dat was al eerder bekend, zie voor luchthavenwensen bijvoorbeeld de Milieueffect Rapportage uit 2008, alternatief 5. Bij verdere uitbreiding van de luchthaven staat Wilderszijde nog meer onder druk (cumulatief geluid).

De financiële truuk waar de gemeenteraad met Wilderszijde mee instemde gaat niet uit van het terugbrengen van de grondwaarde naar een realistisch niveau (weiland), maar van stijging van een waarde waar pas de derde taxateur voor wilde tekenen, naar een nog veel hoger niveau in 2021. Waarna de knal nog veel groter zal worden als het bouwplan onuitvoerbaar blijkt.

Inderdaad zal afschrijving in 2012 ook pijn doen. Het is een correctie op een foute situatie die in een schimmig verleden eind jaren negentig ontstond. Uitstel maakt het alleen erger.

Ik heb dit bericht in conceptvorm al wat laten circuleren, en gelukkig zijn er lokale politici die wel wat zien in het uitzoeken van de vraag "Kan en zal op Wilderszijde worden gebouwd". Of dat een meerderheid is, dat moeten we zien.

Omdat onze politiek zich toch erg toont met een groot democratisch tekort en getuigt van weinig verantwoordelijkheid, zal ik het Openbaar Ministerie informeren. Willens en wetens is een speculatie-object in een overheidsbalans gebracht tegen een te hoge waarde, en bij mijn weten is dat in strijd met de regels.

Ik heb een vermoeden van onregelmatigheden in de gemeentelijke boekhouding, en dan is het mijn plicht dat te melden. Ik kan het niet kwijt bij de lokale overheid, want die wil geen afspraak nakomen en is debet aan het probleem.

Als het OM zegt "'t is niks": ook goed. Dan heeft in ieder geval een onafhankelijke instantie er een keer naar gekeken. Het is pas de tweede keer dat ik zoiets doe (eerste keer was in 2007), en tien jaar geleden had ik het moeten doen, en heb ik het verzuimd, en dat bleek geen goede keus.

Met dank aan de community voor alle bijdragen.

Update 22/4, 14:00: een bloglezer reageert: "Het was gebruikelijk om bij de bouwclaims de grond ‘goedkoop’ van de ontwikkelaar te verwerven, en daarna tegen die lage waarde op de gemeentelijke balans te zetten. De projectontwikkelaar werd dan bij realisatie zijn winst gegund."

Dat is in overeenstemming met wat de brancheorganisatie van projectontwikkelaars in 2002 aan de Kamercommissie bouwfraude schreef. Het zou erop wijzen dat een bouwclaimmodel ook lucratief was voor gemeenten. Maar het werd niet door de Kamercommissie bevestigd.

Wel zou het ontkrachten dat er een winstneming was bij de aankoop van de grond van Wilderszijde 2. Of dat inmiddels de grondwaarde al een keer is afgeschreven. Toch blijven problemen bestaan:

* de aankoop van Wilderszijde 2 blijft onlogisch, of maatschappelijk belang een overweging was blijft vaag

* bovendien is er de constructie waarmee de gemeente de kosten van het bouwrijp maken eraf heeft gehaald, en weer terug wil laten groeien in 10 jaar. Die kosten willen ze, op zich logisch, verbinden aan de "bouwgrond". Maar als het alleen de gouden ring is van een aap, blijft het een lelijk ding.

* tenslotte is er het geval van de gang langs meerdere taxateurs. Ook daaruit blijkt dat de grond minder waard is dan wat de gemeente wil. Dat altijd voor elke waarde wel een taxateur te vinden is, dat geloof ik graag.

De bloglezer laat weten met die redenering in te stemmen.

Nog een toevoeging van mij: de hele financiële constructie rond Wilderszijde zou moeten worden opgebroken, en irrelevante gemaakte kosten afgeschreven. Het is maar de vraag of vooral Wilderszijde Zuid onder normale omstandigheden zou zijn aangekocht. Dan kan het gebied een andere bestemming krijgen die past bij de realiteit. Als wat de bloglezer zegt "waar" is, kunnen de verliezen meevallen bij een andere bestemming. Verkopen als landbouwgrond is dan minder verliesgevend.

Categorie: Lokaal