Coalitieonderhandelingen

woensdag 19 maart 2014 - Update 19:30*** In sommige gemeenten zijn de eerste uitnodigingen al de deur uit, of zelfs besprekingen over coalities al begonnen. In Lansingerland zullen er veel kleinere partijen samen moeten, en er zullen er af moeten vallen. Op de verkiezingsavond zullen al wel de eerste onderonsjes plaatsvinden. Want het wordt een hele klus. Wie niet gaat stemmen: uw stem gaat niet verloren, maar komt ongecontroleerd elders terecht. Zo kan een nitwit wethouder worden. Update: als je het niet eens bent met de politiek in Lansingerland, kun je dan het beste blanco, ongeldig of niet-stemmen?

De opkomst zal naar verwachting niet lager zijn dan vorige keer. Die was toen 58,8% (bron: Kiesraad. In 2006 was de opkomst bij de herindelingsverkiezingen nog 83,0%. Het is dus zeker zo dat na de fusie de opkomst bij raadsverkiezingen is teruggelopen.

Voor de Tweede Kamer ging in 2010 81,6% stemmen, en in 2012 80,4%. Kamerverkiezingen zijn dus populairder.

Toch denk ik dat door de ruime keuze aan partijen de opkomst ook deze keer hoog zal zijn. Ik zei "niet lager", dus dat is minstens 58,8%. Wie zou denken dat door alle tumult en politieke instabiliteit de kiezer niet zal opdagen: ik denk dat daardoor juist de urgentie helder is dat het ergens over gaat. En er is ruime keuze. KiesKompas heeft dat keurig in kaart gebracht:

Wie overal "neutraal" invult komt bij de PvdA, die keurig in het midden zit. Niet links, niet rechts, niet conservatief en niet progressief, maar recht door zee, of zoiets.

Op zoek naar de enige links progressieve Lansingerlandse middenpartij? Zie: https://t.co/jhs2Ffg7vW Stem dan PvdA Lansingerland! #5 zetels
— PvdA Lansingerland (@PvdA_LL) 17 maart 2014

Neeleman heeft zich in het vakje geplaatst waar de SP te verwachten zou zijn, als ze de moed hadden gehad om mee te doen. WIJ Lansingerland en GroenLinks zijn de twee progressieve linkse partijen, en D66 de progressieve middenpartij. ChristenUnie is wat linksig conservatief, Nieuwe Democraten en Huis de Haas zijn gewoon conservatief, en VVD, CDA en Leefbaar horen tot rechts conservatief.

Over de indeling is wat te zeggen (ga ik nu niet doen), maar het is een knappe inschatting. Al ken ik ook iemand die KiesKompas invulde en een cirkel trof waar geen partijen in lagen. Advies: niet stemmen?

Wie niet gaat stemmen vergroot de invloed van partijen met trouwe stemmers. Vorige keer had ik dat al uitgelegd. Stel dat van de 10 opgeroepen kiezers, er 4 gaan stemmen. Twee stemmen VVD, D66 of GroenLinks. Dat is dan 2 van 4=50%, de helft van de gemeenteraadszetels gaat naar die partijen. Als er van die 10 één extra gaat stemmen, op een andere partij, daalt het percentage naar 2 van 5=40%.

Ik had het kandidaten die bezig zijn met een voorkeurscampagne al meegegeven, maar de politiek verslaggever van De Heraut had hem ook door:

Een lage opkomst #GR2014 in #Lansingerland vooral gunstig voor lokale politici die met voorkeurstemmen Raad in willen Verdringen anderen
— Jelle Marchand (@JelleMarchand) 17 maart 2014

Door niet te stemmen gaat uw stem dus zeker niet verloren, hij komt in feite terecht bij anderen, zonder dat u daar invloed op hebt.

De uitslag kan best eens dicht bij elkaar liggen. Als Leefbaar 3B minder verliest door de opnieuw in het spel gebrachte nestor, dan zouden ze met 6 de grootste kunnen blijven, ook na verlies van 3 zetels. Bij een lage opkomst zou VVD best eens gelijk kunnen blijven of het verlies beperken: 6 of 5. CDA eveneens. Ook ChristenUnie, met trouwe kiezers, zou zelfs kunnen stijgen naar 4 bij lage opkomst. En D66 kan eveneens naar 4 gaan. Nieuwe Democraten of Neeleman hebben baat bij een goede opkomst, en kunnen dan ook 4 zetels halen.

Bij coalitieonderhandelingen kan "de grootste" worden gekozen als leidraad:

@PvdA_LL @JuvalPatEl als de kiezer de #VVD_LL de grootste maakt zetten wij in op een coalitie met de vier grootste partijen
— Leon van Noort (@LeonvanNoort) 13 maart 2014

Dat betekent dan coalitieonderhandelingen onder leiding van Leefbaar 3B, VVD of CDA, met die drie partijen plus D66 of Nieuwe Democraten of Neeleman. De coalitie moet minstens de helft van 31 zetels vormen, dus minstens 16.

Een andere leidraad kan "winnaars" zijn, zodat kiezers worden beloond. Als Leefbaar 3B van 9 naar 6 gaat, zijn ze geen winnaar. VVD en CDA zouden zich met een verlies van 1 opgelucht genoeg kunnen voelen om de coalitieonderhandelingen te leiden. Echte winnaars zijn waarschijnlijk D66 (van 2 naar 4), Neeleman (van 1 naar meer), Nieuwe Democraten (nieuw), WIJ Lansingerland (nieuw). Dan zou D66 dus de onderhandelingen moeten leiden, en eerst praten met de andere winnaars. Een lastig pad, ook gezien het kiesveld hierboven.

Het beste is een coalitie van gelijkgestemden. Dat kan over de scheidslijnen van links/rechts en conservatief/progressief heen gaan. Stel uit de verkiezingsprogramma's een leidraad op, en kijk waar een meerderheid voor te vinden is. Cruciale punten worden verankerd, de rest is "vrij".

Vanavond zullen daar de eerste stappen worden gezet.

Daarna komen de wethoudersposten in beeld. Het is zaak dat partijen die de stabiliteit belangrijk vinden, daar vroeg over beginnen. Er zijn altijd types, ook zittende raadsleden, die "between jobs" zitten, of "nog wel iemand kennen". Lansingerland is niet voor niets zo in de problemen gekomen. Goede bedoelingen zijn geen garantie voor goed bestuur. Als er een akkoord is over de bestuurskoers is het lastig nog een veto uit te spreken over een nitwit waar een nieuwe politieke vriend mee aan komt zetten. Begin er daarom vroeg over! Zo'n nitwit haalt de Kerst niet, in de huidige verhoudingen.

Update 14:50***: Een lezer vraagt: "Ik heb ergens gelezen dat niet stemmen of blanco stemmen niet meer terecht komt bij 'de grote' partijen, of 'de grootste partij', maar dat deze ook daadwerkelijk niet worden meegeteld."

Dat is correct:

.@JoostSmits Blanco en ongeldig telt mee in opkomstpercentage. Blanco, ongeldig of niet-stemmen telt niet mee in telling zetels #llkiest.
— Gem. Lansingerland (@Lansingerland) 19 maart 2014

Maar er zit een verschil tussen. Wie niet gaat stemmen, telt niet mee in de opkomst. Wie blanco stemt, telt wel mee in de opkomst, maar niet in de geldige stemmen. Net als ongeldige stemmen.

Gisteren stond in NRC daar nog uitleg over. Wie blanco wil stemmen moet helemaal niets met het formulier doen. Als je er "Maffia" op schrijft, dan wordt het een ongeldige stem. Net als wie alle bolletjes rood maakt (meer dan één). Wat wel mag is één bolletje rood maken, en dan "Maffia" erbij schrijven. Dat is gewoon een geldige stem.

In november 2006 had ik een stukje in NRC Handelsblad over een onderzoekje naar blanco stemmen bij Rotterdamse deelgemeenteverkiezingen, die tegelijk plaatsvonden met raadsverkiezingen. Hieruit:

"In mijn deelgemeente (Hillegersberg-Schiebroek) lieten in 1998 maar 8 opgeroepen kiezers weten geen vertrouwen in de deelgemeente te hebben. In 2002, het jaar dat Pim Fortuyn verkiesbaar was, liep dat op tot 296. En dit jaar waren het er 105. Voor Rotterdam als geheel was het beeld rigoureuzer. In 2002 kwamen 7.085 kiezers wél naar het stemhokje voor de gemeenteraad, maar lieten ze de deelraden erbij zitten. Dat zijn meer stemmen dan de kiesdeler. Maar dit jaarwaren het nog maar 2.082 kiezers, minder dan de helft van de kiesdeler."

Zo kun je dus met een blanco stem een signaal afgeven. Met opkomst is dat signaal wat diffuser.

Wat ik met de sommetjes uit het begin van dit artikel, en eerder artikel, wilde aangeven is dat niet-stemmers (en ook blanco stemmers en ongeldige stemmers) goed moeten beseffen dat ze daarmee anderen in de kaart spelen. De kiesdeler is lager bij een lage opkomst. Partijen hebben dan eerder een zetel, en kandidaten op een lijst schuiven eerder door naar boven als de voorkeursdrempel lager is. Verder hebben sommige partijen (VVD, D66, GroenLinks, SGP, ChristenUnie, in sommige gebieden CDA) trouwere kiezers. Hun stem telt zwaarder als de mensen die liever een andere partij zien, niet komen opdagen. Maakt niet veel uit wat ze dan stemden, maar door niet te stemmen wordt het percentage groter. Je kunt, als je het niet eens bent met het beleid, beter een proteststem uitbrengen, dan niet stemmen.

Door het niet-stemmen wordt het aandeel in de geldige stemmen van VVD/D66/enz.-aanhangers groter, en krijgen ze meer zetels.

Update 19:30: RTV Lansingerland maakte een serie over opkomst, op deze verkiezingsdag:

Categorie: Lokaal