Advies: Lansingerland moet schoon schip maken

donderdag 9 juli 2015 - Vandaag verscheen een rapport van de Raad voor de Financiële Verhoudingen over grondexploitaties. Dit is een goed wapen tegen de hoera-verhalen van ons gemeentebestuur en de daarbij behorende nieuwe wilde plannen van raadsfracties die het ook niet zo nauw nemen. Wat wordt onze nieuwe werkelijkheid?

Volgens onze, van bouwbedrijf Volker Wessels afkomstige, CDA-wethouder Bouwen en Financiën gaat het goed met Lansingerland. Dat zei hij vorig jaar ook al, terwijl er een kritische brief van de Provincie in zijn la lag met het tegendeel. Die geloven we dus niet zo maar, al zal de coalitie in de raad aan zijn lippen hangen.

Partijen die het niet zo nauw nemen met gezonde financiën zien de zon weer schijnen en zadelen graag de belastingbetaler op met meer risico's en kosten.

In 3B-Krant van 17 juni verscheen al de cover van "Suske en Wiske en de Florissante Financiën". Leefbaar 3B, Partij Neeleman en VVD hadden grote vraagtekens bij de nieuwe hoera-verhalen. Zie het artikel van VVD hier.

Opeens komt het verlies op rampproject Westpolder 21 miljoen beter uit de bus: niet 42 miljoen verlies maar 21 miljoen verlies (zie blz. 17 van de Kadernota 2015). Dat is dus winst! Of niet? En winst kun je uitgeven. Of niet?

De bezuinigingen in de Kadernota, nodig om uiteindelijk de gemeentelijke dienstverlening weer op orde te krijgen en de lasten terug te brengen naar (of liever onder) normale niveaus, blijken niet of nauwelijks te zijn onderbouwd, net als vorig jaar. De bezuinigingsdialoog die met de burgers werd gevoerd heeft "geen additionele concrete bezuinigingen opgeleverd". Dat is raar, want er moest 3 miljoen worden bezuinigd, wat de gemeente met de inwoners wilde invullen. Daarvoor werd bureau Berenschot ingehuurd, zonder de raad om budget te vragen. Dat budget was 60.000 euro. Wie bij de "bezuinigingsdialoog" aanwezig was kon optekenen dat er vooral nieuwe wensen waren bij de inwoners. Dat is niet alleen strijdig met bezuinigingen, maar geeft daardoor ook verkeerde verwachtingen. Overigens noemt de gemeente het flutproject waarin boze en teleurgestelde burgers worden gecreëerd inmiddels liever "alliantiefabriek". Marx zou wel raad hebben geweten met deze Verelendung.

Dat Lansingerland naar het Rijk moet rapporteren over de gemaakte schulden vloeit voort uit de Financiële-verhoudingswet. Daarnaast werd eind jaren negentig de Raad voor de financiële verhoudingen bij wet opgericht. Lees hier meer over die adviesraad.

Vandaag publiceerde de raad een rapport "Grond, geld en gemeenten", dat blijkbaar als werktitel "Verdelen, vertrouwen en verantwoorden" had (te zien aan de titel die in de PDF staat). Lees dat rapport hier.

Veel actoren zijn betrokken bij de schuldproblemen van gemeenten en die wijzen allemaal naar elkaar als het gaat om wie schuld heeft aan de schuld. De schuldvraag kan de Raad niet erg boeien. Wel "vond de Raad voor de financiële verhoudingen het zinvol eens uit te zoeken hoe het nu feitelijk met de grondproblematiek van gemeenten is gesteld en wat de invloed daarvan is op de financiële en bestuurlijke verhoudingen. Wat valt er te zeggen over de oorzaken, de gevolgen van en de oplossingen voor de grote verliezen op de gemeentelijke grondexploitaties?"

Ze wijzen op de eerste plaats op dat de provincies hun regierol niet opnamen. In plaats daarvan hebben Rijk en provincies gemeenten aangemoedigd om bouwlocaties te ontwikkelen. (Aanvullend: in het kader van de stadsprovincie Rotterdam vonden de gemeenten Rotterdam, Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek het eind jaren tachtig, vóór Vinex, een goed idee om uitleglocaties in Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek op te zetten.) Veel gemeenten kozen voor een actief grondbeleid. (Aanvullend: in de Begroting 2012 van Lansingerland stond nog: "Daar waar de gemeente voor zichzelf een regisserende actieve rol weg gelegd ziet, zal de gemeente gronden actief aankopen en ontwikkelen." Zelfs zo recent als in de Begroting 2014 werd het bestaan van dat beleid bevestigd.)
(Spelletje van de gemeente: het kan zijn dat u melding krijgt dat de pagina niet beschikbaar is. Zet de cursor in de adresbalk en druk op Enter, dan komt het alsnog op het scherm...)

Immers, zo schrijft de Raad, "niet zelden hebben gemeenten zich laten verleiden om een graantje van de stijgende (nieuwbouw)woningprijzen mee te pikken." (In de dieptescan die Rijk en Provincie maakten van Lansingerland bleek dat dat geld werd gebruikt voor een hoger uitgavenpatroon. Toen dat door de crisis opdroogde ging de gemeente door met uitgeven en werd de rest bijgeleend. Zo kwamen we in de huidige problemen.)

De Raad stelt nu scherpe voorwaarden aan actief grondbeleid. Niet de te verwachten inkomsten alvast uitgeven (=speculatie), maar juist buffers aanleggen.

Verder stelt de Raad eisen aan de informatievoorziening aan de gemeenteraad. (Aanvullend: het verwijt is vaak dat gemeenteraadsleden het niveau niet hebben dat nodig is voor ingewikkelde besluiten. Dat is aanmatigend naar het democratisch proces. Het gemeentebestuur heeft de verplichting om de raad in staat te stellen goed te besluiten. In Lansingerland maakt het college het vaak zo ingewikkeld dat je je moet afvragen of ze het zelf wel begrijpen. Denk aan de Münchhausentruuk met Wilderszijde, of aan de derivaten waarmee Lansingerland onlangs opnieuw is begonnen. De Münchhausentruuk met Wilderszijde werd overigens in de dieptescan ook al afgekeurd. Het college weet wel dat die tijdbom een keer afgaat, want ze willen er nu een reserve van 9 miljoen voor stichten. Dat is veruit onvoldoende, maar het zal wel salamitactiek zijn om er telkens meer in te stoppen, zonder de raad daar nu behoorlijk over te informeren.)

Behalve Wilderzijde zijn er nog meer fantasieprojecten. Denk natuurlijk aan Bleizo (waar voorlopig alleen overheidsgeld in gaat om een station te bouwen, maar geen publiekstrekkers komen), Hoefweg (wat in 2015 verkocht zou moeten zijn, maar halverwege het jaar op slechts 10% staat, en waarvan de winst al is toegerekend aan Bleizo) en Westpolder (waar een woestijnschool is gebouwd zonder dat er woningen komen, dus na de babyboom in de Vinex van Westpolder te nomineren voor opvang van asielzoekers of drugsverslaafden uit de regio).

Wat wordt van het gemeentebestuur van Lansingerland verwacht? (vet door mij toegevoegd)

De adviesraad: "De waardering van grondexploitaties is gebaseerd op schattingen. Dat gaat gepaard met onzekerheden zoals inflatie, rente en prijzen. Het is voor de gemeenteraad van belang dat helder inzicht wordt geboden in die onzekerheden en risico's en dat die worden toegelicht. De belangrijkste uitgangspunten en parameters voor de grondexploitatie, zoals opbrengststijging, kostenstijgingen en de gehanteerde rentevoet dienen te worden geëxpliciteerd. Bij de jaarrekening kan de realisatie worden vergeleken met de schatting."

Dus: de geheime schattingen moeten bij de al dan niet geheime rapportage over de realisatie worden gevoegd om de raad te laten zien hoe het opschiet. Hoefweg had in 2015 verkocht moeten zijn, we zitten in juli op 10%, welke financiële (en personele) gevolgen mag dat hebben. Ik doel op de dikke ikken in o.a. Hoefweg, zoals eerder beschreven.

De raad verwacht ook wat van de accountant: "Het is daarbij de taak van de accountant om te letten op het juist hanteren van de boekhoudkundige regels zodat hij een oordeel kan geven over zowel het getrouwe beeld als over de financiële rechtmatigheid van de grondexploitaties."

De gemeenteraad moet meer bij de hand worden genomen in de verschillende mogelijkheden die er zijn: "Omdat gebiedsontwikkeling steeds meer organisch verloopt, is het voor een zo betrouwbaar mogelijk beeld van het te verwachten resultaat van de projecten essentieel meerdere scenario's door te rekenen. Op deze wijze kan de gemeenteraad invulling geven aan zijn kaderstellende en controlerende taak."

Steeds maar roepen dat het "beter" gaat, terwijl er nog een enorme schuldenberg ligt en de gemeente onder verscherpt toezicht staat is volgens de adviesraad niet langer aan de orde: "Het is ook van belang dat gemeenten schoon schip maken en hun grondbeleid over de volle breedte kritisch tegen het licht houden. Met het uitstellen van pijnlijke keuzes lopen de gemeenten het risico uiteindelijk slechter af te zijn. De oude tijden keren niet meer terug. Het gaat zowel om het oplossen van de huidige problemen als om het overdenken van de grondslagen voor het gemeentelijk grondbeleid op de lange termijn."

Gemeenten moeten niet allerlei dingen op de balans zetten die niet realistisch zijn, zoals de Münchhausentruuk met Wilderszijde: "De grondexploitatie is niet bedoeld voor het vergaren van inkomsten. Het activeren van kosten bij niet in exploitatie genomen gronden tot het niveau van de verwachte marktwaarde houdt een groot risico in, en zou om die reden achterwege moeten blijven." Want dat is feitelijk onderdeel van de Münchhausentruuk, waarin een onrealistische virtuele rente wordt gebruikt.

Wat moet de Provincie doen? "Gemeenten zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor het orde op zaken brengen. Het toezicht van de provincie op de gemeenten dient er vooral toe om te waarborgen dat gewerkt wordt aan een financieel gezonde positie van de gemeente. [...] De provinciale toezichthouder moet bij de beoordeling van de financiële positie van gemeenten ook kijken naar het realiteitsgehalte van de grondexploitaties (woningbouw, kantorenbouw en bedrijventerreinen), de gehanteerde parameters en deze vergelijken met het ruimtelijk beleid en de prognoses van de provincie en de verwachtingen van andere gemeenten in de regio."

Met andere woorden, waar Lansingerland de provincie nu nog buiten boord probeert te houden met toezicht op de risico's die worden aangegaan in o.a. Bleizo is dat niet langer houdbaar.

Mooi, zo'n rapportage. De gemeenteraad wordt dan beter bediend, en de inwoners zijn af van de hoera-verhalen over "Florissante Financiën", terwijl we alsmaar meer moeten betalen en minder krijgen. De van bouwbedrijf Volker Wessels afkomstige CDA-wethouder Bouwen en Financiën woont hier niet, en wil hier niet wonen, dus die voelt er niets van.

Categorie: Lokaal