Lansingerland heeft geen idee van risico's

woensdag 16 mei 2012 - Updated 17/5*** De gemeente Lansingerland presenteert een Jaarrekening waaruit blijkt dat men niet in staat is risico's correct in te schatten. Nog afgezien van de onduidelijke presentatie van die risico's. De ratio weerstandsvermogen komt eigenlijk op ruim onvoldoende uit. Zowel met kleine als met grote begrotingsposten is de verslaglegging onduidelijk en onvoldoende. Naar verwachting zal de gemeenteraad gewoon instemmen.

Het laatste artikel op deze site dateert van 23 april. Verontruste mailtjes. Of ik van de aardbodem was verdwenen? Of de site was gestopt? Nee, lekker met vakantie. En druk met twee grote publicaties, waarvan dit de eerste is. De volgende is een profiel van onze burgemeester. Het doel van de site is nooit geweest om elke drie dagen een kattebelletje af te geven. Het gaat om de analyses, en hoe nuttig is het die twee keer per week af te geven?

De Jaarrekening 2011 die vanavond wordt besproken in de commissie is een mooie gelegenheid eens te kijken hoe goed ons gemeentebestuur het ervan af brengt.

Daarbij wil ik het vooral hebben over de grote bedragen. Op blz. 154 van de PDF, of genummerde blz. 152, staat:

"2011 was een jaar waarin de crisis wederom voelbaar was. Dit uit zich onder andere in tegenvallende woningbouwverkoopcijfers en een lagere uitgifte dan geraamd op de bedrijventerreinen."

Daar kom ik later op terug in de profielschets van onze burgemeester, die daar heel bijzondere acties op pleegt. Dan kunnen de meelezers van de profielschets in wording zich alvast verheugen.

Als illustratie van hoe goed of slecht onze gemeente zich verantwoordt, kunnen we één programma eens uitspitten. Op blz. 29 (genummerde bladzijde 27) gaat het over het programma "Actief meedoen". Het gaat om 7,5 miljoen euro lasten, en 1,1 miljoen euro baten. Hoe verantwoordt de gemeente de uitgave van het belastinggeld?

1. Actief Doelloos Geld Uitgeven

Onder de kop "Actief meedoen" valt een hele kluwen programmaonderdelen, die elkaar overlappen, of juist van een andere orde zijn. Eerst even hoe je het zou willen zien. De programmaonderdelen zouden elkaar in definitie moeten uitsluiten. Per programmaonderdeel zou duidelijk moeten zijn waarom het onderdeel bestaat. Lost het een probleem op? Of is het om een probleem te voorkomen? Hoe wordt bepaald of het een beetje opschiet met het oplossen of voorkomen van het probleem? In de onderliggende nota's is zulks dan nader uitgewerkt. In de Jaarrekening staat wat gedaan is aan het probleem. Of dat in Lansingerland zo gaat, kunnen we als steekproef bekijken.

A. Sport

Het eerste programmaonderdeel is Sport. Er is niet sprake van een probleem dat moet worden opgelost, of een probleem dat moet worden voorkomen. Een groot percentage van de inwoners doet aan sport, staat er. Het enige genoemde probleem is dat naar verhouding de kosten aanzienlijk zijn, vergeleken met andere gemeenten. In 2011 zijn stappen gezet om tot inzicht te komen, en om de zaak betaalbaar te houden. Verderop staat dat het dekkingspercentage van de voorzieningen gaat stijgen.

Onder het kopje Sportstimulering staat dat dat is voortgezet met als doel het bereiken van een zo groot mogelijke sportdeelname. Op grond van de eerdere informatie zou je kunnen zeggen dat dat doel dus bereikt is. Op blz. 201 van de PDF (of genummerde blz. 199) staat wonderlijk genoeg dat er in 2011 helemaal geen uitgaven aan sportstimulering zijn geweest, waardoor er een incidenteel voordeel is van 87.000 euro. De begroting is op dit punt dus niet echt intern consistent.

Als geheel is niet duidelijk wat het probleem is dat men wil verhelpen. U kunt zeggen, "nou en, je moet toch sportfaciliteiten hebben?". Ja, dat klopt. Maar de mate waarin, en de verdeling over accommodaties, soorten sporten, of geografische gebieden in de gemeente, wordt wel degelijk bepaald door de doelen die je je stelt.

Want in de jaarrekening staat niet wat op de ledenvergadering van de VVD wel werd verteld: de tarieven van de accommodaties zijn onevenredig verdeeld over de dorpen (in Bleiswijk is men goedkoper uit dan in Berkel, en ook al zijn de faciliteiten in Berkel moderner en beter, dat verklaart niet de tariefstructuur), en er worden (bij het ontbreken van doelstellingen?) oneigenlijke redenen gebruikt om de bezetting van sommige accommodaties anders te bepalen dan andere. Zo begreep ik dat sommige voetbalclubs hun velden niet willen delen, omdat de KNVB de clubs anders lager inschaalt door de gedeelde vierkante meters. Daardoor krijg je dus een bevoordeling van die voetbalclubs ten opzichte van andere sportclubs. En als die KNVB-inschaling geen gemeentelijke doelstelling is, is dat dus onterecht.

Er wordt bovendien nog altijd geschermd met dat we een "fusiegemeente" zijn. En dat er verworven rechten zijn uit het verleden. Ja, dag, dat was in 2007. De fusiegemeente is juist een kans om schoon schip te maken met onrechtmatige bevoordeling tussen de voormalige dorpen. Kijk eens naar de bevolkingsontwikkeling. In 1990 woonden in Bleiswijk 9.081 inwoners, in Bergschenhoek 7.697 en in Berkel en Rodenrijs 15.614. Totaal 32.392 inwoners in 1990. In februari 2012 woonden 55.411 mensen in Lansingerland. Meer dan 40% nieuwe inwoners in 22 jaar. En van de oorspronkelijke 32.392 zijn er vast al flinke aantallen verhuisd naar omliggende gemeenten, of andere delen van het land. Waarom zou je nog rekening houden met verworven rechten, die onredelijke ongelijkheid veroorzaken, als het aantal autochtonen zo laag is? Waarom mag een nieuwe inwoner van Bleiswijk voor de sportaccommodatie minder betalen dan een nieuwe inwoner van Berkel en Rodenrijs? Sterker: waarom moet de inwoner van Berkel zowel meer betalen voor zijn sportaccommodatie, als die in Bleiswijk extra subsidiëren? Doe je het alleen voor de ego's van de zichzelf overlevende politici in de gemeenteraad?

B. Kunst en Cultuur

De beschrijving geeft niet aan dat er een probleem is, of iets moet worden voorkomen. Wel staat er een overweging om maar heel weinig geld uit te geven. Hoewel gemeentelijk Kunst en Cultuurbeleid vaak neerkomt op het subsidiëren van de hobby's tussen de schuifdeuren die zonder subsidie ook zouden plaatsvinden, moet ik erop wijzen dat de bieb eveneens onderdeel is van dit programmaonderdeel. Die een functie heeft voor het leren lezen van kinderen. Grote mensen kunnen boeken natuurlijk al lang downloaden, betaald of gratis, dus voor die doelgroep is dit een nostalgisch overblijfsel uit andere tijden. Overheidsinmenging is onnodig.

Wat het kost? De tussen-de-schuifdeuren, en de koestering van nostalgie? Geen idee, dat staat niet in de Jaarrekening.

C. Recreatie

Weer die bijzondere formulering. Er is veel, maar als we wat doen, dan doen we het sober. Wat het kost? Geen idee. Er staan bovendien "vervuilende" berichten in, zoals iets dat de GZH iets had gedaan. Daarmee wordt vermoedelijk gedoeld op de Groenservice Zuid-Holland, die zelf zich afkort tot G.Z-H. En er is melding van een stadsregionale subsidie.

D. Sociale cohesie

Dat is vreemd? Deze term zou je verwachten bij A t/m C, als probleemschets. Er is iets met de sociale cohesie, dus daar willen we wat aan doen door Sportstimulering, bijvoorbeeld. Er staat in de Jaarrekening allemaal tekst, maar de relevantie en urgentie ontbreekt. Voorbeeld:

"Wij hebben er bij de ontwikkeling van de wijk Westpolder Bolwerk voor gezorgd dat alle wijkbewoners op een gelijkwaardige manier kunnen deelnemen aan alle aspecten van het dagelijks leven in de wijk. Er zijn preventieve en algemene maatregelen genomen in de wijk zodat de wijkbewoners zo min mogelijk behoefte aan individuele ondersteuning hebben. Daarbij gaan collectieve voorzieningen voor individuele voorzieningen. De wijk biedt ruimte aan diverse leefstijlen en leeftijden. In de wijk is bovendien een gegarandeerd aantal woningen betaalbaar;

Ik woon daar, en het komt mij niet bekend voor. Zijn die woningen gesubsidieerd onder "Sociale Cohesie"? En dat allemaal binnen 7 miljoen in het hele programma in 2011? Het lijkt op prietpraat als bladvulling. En er is een overlap met Programmaonderdeel A van Programma 5 "Maatschappelijke ondersteuning", volgens het laatste kopje op blz. 52 van de PDF (genummerde blz. 50). Hoe de budgetten zijn onderverdeeld? Geen idee. Wat het programmaonderdeel heeft gekost in 2011? Geen idee.

E. Vrijwilligers

Hoewel vrijwilligers belangrijk zijn (ik heb zelf ooit een vrijwilligersprijs ingesteld in Hillegersberg-Schiebroek, en de eerste uitgereikt), is vrijwilligerswerk niet een doel, maar een middel. Dat, als het gaat om overheidstaken, dan thuishoort in andere programmaonderdelen. Maar goed, voor het eerst formuleert de gemeente een probleem: niet iedereen meldt zich zo maar aan. En er is een duidelijke doelstelling:

"In het Jaar van de Vrijwilliger 2011 zijn diverse activiteiten uitgevoerd met onder meer als doel een toename van het vrijwilligersbestand met minimaal 10% te bereiken."

Is men daarin geslaagd? Geen idee. Er is een netwerk opgezet bestaande uit de stagecoördinatoren van de middelbare scholen. Dus die worden van ander werk afgehouden dan, als het niet werkt. Bovendien valt dat onder de verguisde "managementtaken", waar schoolpersoneel niet bezig is met lesgeven. Een beetje verantwoordelijke opstelling mag van de gemeente toch worden verwacht.

F. Subsidies

Kijk, dat is nou een taak waar elke overheid altijd met vlag en wimpel in slaagt: subsidiëren. Gewoon, als programmaonderdeel. Het doel: "faciliteren, stimuleren en toegankelijk maken van voorzieningen en activiteiten voor onze inwoners".

We laten het de gemeente zelf uitleggen:

"Wat hebben we ervoor gedaan?

1. We hebben organisaties op het gebied van sport, maatschappelijke ondersteuning, kunst & cultuur, sociaal-culturele activiteiten en jeugd subsidie verleend voor het uitvoeren van activiteiten;"

Lang leve de herverdelingsstaat! Moet ik dit verder toelichten?

Tot zover deze steekproef. Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd. Dus laten we daar eens naar kijken.

2. Het Grote Werk

De financiële positie van onze gemeente is door vooral eigen keuzes van de lokale politiek afhankelijk gemaakt van grondbeleid. Dat hadden we al eerder gezien. In het verband hiermee wijs ik nog eens op het geld dat de gemeente ontving. Dat staat op blz. 155 van de PDF onder de eerste tabel:

"de bijdrage van 65,7 miljoen euro die de gemeente van de Stadsregio heeft ontvangen voor de ontwikkeling van de Vinex locaties in Berkel en Rodenrijs (de zgn Lump Sum)."

Dat was het vrij te besteden geld dat de lokale politiek over de brug hielp om de bouwplannen aan te gaan.

In de tekst eronder beweert de gemeente dat er "grote mate van zekerheid" is over de resultaten van 2011, 2012 en 2013. Maar op langere termijn is er onzekerheid. Daarom neemt de gemeente maatregelen:

"Om grip te kunnen houden op de situatie worden jaarlijks alle grondexploitaties herzien, wordt de woningbouwplanning gedurende het jaar een aantal keer beoordeeld op haalbaarheid (zeker op de korte termijn) en worden prijs- en renteontwikkelingen gevolgd. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar de woonbehoefte, zowel in kwaliteit als in kwantiteit. Voor alle negatieve grondexploitaties wordt een voorziening gevormd."

We moeten avonturen hoe "waar" deze beweringen zijn. Immers, voor Wilderszijde is een constructie gemaakt met een voorziening die uitgaat van waardestijging van de grond. Zie ook de toelichting op blz. 175 van de PDF. Terwijl experts uitgaan van waardedaling van de grond. Als de gemeente inderdaad jaarlijks de waarde beoordeelt (en mij is verteld dat ze daar niet aan ontkomen), moet de voorziening voor Wilderszijde ook jaarlijks worden opgehoogd, om de constructie in stand te houden. Bij de Begroting 2013 kunnen we dat toetsen. Zoals het hier staat is het in ieder geval een goed idee.

Volgens de staat op blz. 176 van de PDF had de gemeente eind 2011 voor 262 miljoen aan bouwgronden op de balans staan. De desinvestering van 53 miljoen op Wilderszijde valt op.

De risico's die de gemeente denkt te lopen zijn met een kwart gestegen, naar 160 miljoen euro volgens blz. 113 van de PDF (of genummerde bladzijde 111). Dat is toch wel opmerkelijk. In de Jaarrekening 2010 was het op blz. 121 nog maximaal 130 miljoen. In de Begroting 2011 was het op blz. 118 maximaal 128 miljoen. In de Begroting 2012, inclusief erratum 2 op blz. 89 ook weer maximaal 128 miljoen. Daarbij moeten we niet denken dat het om natte vingerwerk gaat. De gemeente omkleedt het met allemaal mooie woorden en zet er pontificaal bij "absoluut maximum". In de Jaarrekening 2011 dus opeens 160 miljoen, ofwel 25% hoger risico, een stijging van 32 miljoen euro. Volgens de verdeelstaatjes ten opzichte van de "algemene dienst" gaat het om de grondexploitaties waar dat risico zit. Nieuwe inzichten die er sinds oktober 2011 ontstonden? Liep de gemeente alleen in 2011 dit risico, en is dat nu verdwenen? Of is er ook voor 2012 een risico van 160 miljoen?

Net als bij de steekproef "Actief Meedoen" hult de gemeente zich in vaagheid, onderaan blz. 113 van de PDF.

"De tien grootste risico's (zowel positieve als negatieve) zijn nagenoeg allemaal gerelateerd aan de grondexploitatie. Omwille van de vertrouwelijkheid van deze informatie worden deze risico's hier niet nader genoemd. Wel wordt opgemerkt dat in de risico-analyse naast projectspecifieke risico's ook rekening is gehouden met mogelijke verdere verslechtering van de algemene economische factoren en de mogelijke effecten hiervan op de grondexploitaties."

De gemeente maakt een mooie berekening van het weerstandsvermogen op blz. 115 van de PDF. Dat is te laag, zegt de gemeente zelf. Let even op dat dit plaatje wordt geflatteerd door de Münchhausen-truuk met Wilderszijde. Daardoor vloeide opeens 12,6 miljoen euro terug in de Algemene Reserve. Zouden we de eenmalige truuk eruit halen, dan daalt de Algemene Reserve van 12.863.000 naar 263.000 euro. En daalt de weerstandscapaciteit naar 10.160.000 euro.

Door het plotseling verhoogde risico stijgt ook de benodigde weerstandscapaciteit van ongeveer 26 miljoen (Begroting 2011 en Begroting 2012) naar bijna 33 miljoen euro. En doen we dan de door de Universiteit Twente verzonnen toets, op blz. 116 van de PDF van de Jaarrekening 2011, dan is de ratio weerstandsvermogen niet langer 0,69, of "onvoldoende", maar 0,31, of "ruim onvoldoende". Zouden we uitgaan van het lagere benodigde weerstandsvermogen uit de begrotingen 2011 en 2012, dan komen we nog altijd op 0,4 uit, eveneens "ruim onvoldoende". Het is dan de vraag of de gemeente Lansingerland dit jaar opnieuw erin slaagt een "Münchhausen-truuk" uit te halen met een groot bouwplan, om opnieuw de algemene reserve een eenmalige oppepper te geven.

Ondertussen pakken meer donkere wolken zich samen. Een bloglezer wijst op een ander document van vanavond over het feestproject Bleizo. Daarin staat:

"De belangrijkste risico’s hebben op dit moment betrekking op:

- De markt (en daarmee de uitgiftesnelheid)
- Het al dan niet definitief worden van bepaalde invullingen, zoals Factory Outlet en Adventure
World
- De relatie tussen de ontwikkeling van Bleizo en de OV knoop
- Parkeren"

Of je een emmer leeggooit. Wat is er wèl zeker dan?

"In 2012 komt er meer duidelijkheid over deze ontwikkelingen en kan dit invloed hebben op de omvang van de risico's. Op grond van het stedenbouwkundig plan wordt een risico gecalculeerd van 7,4 miljoen euro. In het weerstandsvermogen van Lansingerland wordt rekening gehouden met het aandeel van Lansingerland." (te weten 50%)

En wat vraagt het college van Lansingerland aan onze volksvertegenwoordiging?

"1. Aan het dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling Bleizo kenbaar maken dat de gemeente Lansingerland geen opmerkingen heeft op de begroting 2013."

Een verlate 1-april grap?

3. Conclusie

Is dit een "Jaarrekening", of alleen een hoop woorden om te zeggen "het geld is op, en we komen volgend jaar er niet mee uit, en we willen het wel hebben, maar leggen geen verantwoording af". Dat kan dan de volgende keer gewoon op 1 A4-tje. De gemeenteraad zal naar verwachting geen problemen hebben met dit soort "verslaglegging". Het is niet voor het eerst, en zo lang niemand het bestuur ter verantwoording roept, wordt het ook niet beter.

***Update 17/5: Gisteravond was de gemeente nog in de weer met een soort reactie op dit artikel. Voor 2015 en 2016 krijgt de gemeente de begroting voorlopig niet sluitend, en voor 2013 en 2014 alleen met de nodige aannames. Zo is te lezen in een persbericht en op de website.

Stuitend is dat alle eigen verantwoordelijkheid wordt afgewezen. "Het meerjarenbeeld voor 2013-2016 dat oprijst uit de Kadernota 2012 wordt voor een belangrijk deel beïnvloed door macro-economische ontwikkelingen. De gemeente heeft hier slechts beperkt invloed op. [...] Met name de explosieve ontwikkeling van de lasten in het sociale domein zorgen [zorgt? JS] voor de omslag van een structureel sluitende begroting van dit jaar naar een meerjarenraming waarvan nu alleen de eerste twee jaarschijven materieel sluitend zijn."

De voodoo-begrotingstechnieken van 2011 zijn blijkbaar nu alweer uitgewerkt. Het gaat mij niet om de schuldigen, maar de gemeente komt pas tot oplossingen als ze de oorzaken echt onder ogen wil zien. Zoals hierboven geconstateerd slaagt de gemeente niet eens in een behoorlijke verantwoording van één Jaarrekening.

Zodra de Kadernota binnen is, volgt meer nieuws.

Categorie: Lokaal